Anarchizm Rosyjski /lata 1917 - 1964/

Despotyzm przeszedł z pałaców królów do rewolucyjnych komitetów./.../
W kraju nastąpiła tylko zmiana w ubiorze.
/Jean Varlet „Explosion” 1793/

Ludu Powstań! Socjaldemokratyczni krwiopijcy gnębią ciebie. Ci, którzy przedtem krzyczeli za wolnością, braterstwem i równości , teraz czynią straszną przemoc! Zabijaj więźniów bez procesów i śledztw, i nawet bez „rewolucyjnych” trybunałów …
Bolszewicy stali się monarchistami …
Nie ma wolności mowy, pracy, nie ma wolności pobytu w miejscu. Wszędzie widzimy tylko krew, jęki, łzy i przemoc …
Ludu, musisz powstać !/.../ Zniszczyć wszystkich wyzyskiwaczy! Stwórz sam sobie szczęście i wolność /.../ nie daj się gnębić nikomu /.../ Powstań! Stwórz Anarchię i Komunę.
/Apel Brańskiej Federacji Anarchistów, lipiec 1918/

Nigdy nie było tak wielkich podziałów między wyzyskiwaczami i wyzyskiwanymi.
/"Anarchiia” Nr 1, 29.IX.1919/

Anarchiści uczestniczący w październiku 1917 przy niszczeniu młodego Państwa Dwuwładzy świadomi byli państwotwórczych tendencji bolszewików. Wybór bolszewików jako sojusznika w walce o socjalną rewolucji związany był z pewnym niezorientowaniem teoretycznym i antypragmatycznym idealizmem. Przerażenie ogarnęło anarchistów już w kilka dni po przewrocie. Bolszewicy stworzyli centralny urząd - Radę Komisarzy ludowych, złożoną głównie z członków własnej partii. Było to zdruzgotanie anarchistycznych pryncypiów "władzy w miejscu". Pryncypia te, co trzeba wyraźnie podkreślić, były uznawane za swoje przez zdecydowaną większość ludności w Rosji. Ludność ta nie broniła Rządu Tymczasowego, ponieważ łamał on zasadę "cała władza w ręce lokalnych sowietów". Tworzenie scentralizowanej administracja państwowej zaskoczyło wszystkich. Marynarze kronsztadzcy w kilka dni po powstaniu Rady Komisarzy Ludowych ogłosili, że jeśli Rada zdradzi rewolucję, to oni otoczą Smolny /siedziba bolszewików/, tak jak przedtem otoczyli Pałac Zimowy.
Kolejne szoki przebudzały anarchistów. 2 listopada 1917 r. bolszewicy ogłosili "Deklarację Praw Narodów Rosji". Według autorów deklaracji, każdy naród wchodzący w skład Rosji ma prawo konstruować własną państwowość. Dla anarchistów oznaczało to przejście od zasad antypaństwowego internacjonalizmu do idei państwowotwórczych.
Do niezwykle skomplikowanej sytuacji doszło w zarządzeniu przemysłem. 3 listopada 1917 r. bolszewicy przeprowadzili dekret o kontroli robotniczej. Kontrola robotnicza miała poparcie robotników ideowych anarchio-syndykalistów. Doprowadziła one do stanu, w którym efektywne zarządzanie przemysłem przestało istnieć. Komitety nie miały nad sobą władzy i dowolnie kierowały produkcją. Dominował egoizm branżowy, produkowano na własne potrzeby i nie liczono się z popytem. Bolszewicy i mieńszewicy szybko stracili zaufanie do takiej metody zarządzania. Wspólnie ze związkami zawodowymi zarządzali podporządkowanie przemysłu centralnej kontroli państwowej. Z drugiej strony kontroli robotniczy i komitety fabryczne atakowali anarcho-komuniści za "kompromis z kapitalizmem" i zachowanie "burżuazyjnego podziału robotnik-mistrz" w fabrykach. Anarcho-komuniści /np. Apollon Karelin/ pragnęli wypracowania nowych form pracy zupełnie nie mieszczących się w zachodnich systemach produkcji.
Lenin szybko zrezygnował z popierania niszczących przemysł form kontroli robotniczej. 1 Grudnia 1917 r. powstaje Najwyższa Rada Ekonomiczna. Ciało to wchłania w siebie Wszechrosyjską Radę Robotniczej Kontroli. Bolszewikom chodziło tutaj o zastąpienie nieefektywnej kontroli robotniczej, kontrolą państwową. Nie było to zadaniem łatwym. System komitetów fabrycznych był bardzo wygodny dla robotników i oznaczał nielimitowaną ich wolność. Bolszewicy rozpoczęli propagandę i wprowadzenie zasad żelaznej dyscypliny pracy. Związki Zawodowe otrzymały zadania zastąpienia robotniczej kontroli państwową, Chaos panujący w zakładach pracy miał zostać zlikwidowany.
Na I Wszechrosyjskim Zjeździe Związków Zawodowych 7-14 stycznia 1918 r, anarcho-syndykaliści ponoszą klęskę. Popiera ich zdecydowana więkazość robotników, ale na zjeździe stanowią niewielki procent sali. Na sali wśród 416 delegatów jest tylko 6 anrcho-syndykaliatów.
Zagadnienie kontroli robotniczej stanowi w dyskusji dodatek do sporu o istotę rewolucji rosyjskiej. Bolszewicy przedstawiają swoją koncepcje kontroli przemysłu, planu gospodarczego i państwowego aparatu związków zawodowych. Udaje im się przeprowadzić uchwałę o przemianie komitetów fabrycznych w organy Związków Zawodowych. Niezwykle rzuca się tu w oczy leninowski pragmatyzm. Pamiętamy, że jeszcze niecały rok temu bolszewicy wraz z syndykalistami przegłosowali coś wręcz przeciwnego. Wtedy celem głównym było zniszczenie Rządu Tymczasowego, a teraz bolszewicy sami tworzą rząd. Zjazd określił, że robotnicza kontrola nie jest przejściem zakładów pracy w ręce robotników, ale stanowi system regulacji w ogólnym planie gospodarczym.
Po ras pierwszy /jeśli nie liczyć niemieckiego systemu produkcji z I Wojny Światowej/ pojawia się rozbudowana ideologia produkcji planowej centralnie. Jak widać konflikty między byłymi sojusznikami pojawia się natychmiast po wypadkach październikowych. Początkowo lewicowe partie polityczne były tolerowane przez bolszewików. W zasadzie funkcjonowali mieszewicy i eserowcy. Białe armie interwencyjne były w stadium organizacji i przez cały 1918 r. nie wykazywały aktywności, przez co dały bolszewikom czas na stabilizację. Wojna domowa rozpoczęła się na dobre dopiero po zakończeniu działań Ententy na Zachodzie, co uniemożliwiło przysłanie Białym broni.
Uchwała Najwyższej Rady Aliantów o interwencji w Rosji zapada 2 lipca 1918 r. Interwencja spowodowana jest podpisaniem przez Rosję pokoju z Niemcami 3 marca 1918 r. Pokój ten umożliwił Niemcom przesunięcie armii na Zachód. Drugą przyczyną interwencji był bolszewicki dekret o kasacji pożyczek udzielonych Rosji carskiej. Dekret ten wprawił w osłupienie nawet zachodnie partie robotnicze.
Alianci od początku przerzucili ciężar walki na ideowe armie ochotnicze. W zasadzie trudno mówć o interwencji zachodniej, jeśli alianci stali tylko na przyczółkach, a walczyli ochotnicy rosyjscy. Pod koniec 1918 r. armie ochotnicze gotowe były do działania. Generalny atak rozpoczęto dopiero na początku 1919 r. Armie ochotnicze walczyły z różnych, często sprzecznych ze sobą, pobudek. Część chciała restauracji caratu, część ochotników była ideowymi socjalistami. Mimo wspólnych ofensyw armie te nie stanowiły zwartych całości. Wszystkie możliwe kierunki polityczne /oprócz anarchistów i lewych eserów/ walczyły z bolszewikami. Wiadomo, że nie mogli mieć wspólnego programu. Nim doszło do interwencji wojskowej wewnątrz Rosji panował względny spokój. Większość anarchistów obserwując krzepniecie władzy państwowej odchodziła od bolszewików. Grupy antybolszewickie rosną systematycznie w siłę. "Burewestnik" Piotrogrodzkiej Federacji Anarchistycznych Grup miał pod koniec 1917 r. 30 tysięcy stałych czytelników. "Barewestnik" przeciwstawiał leninowskiej koncepcji społeczeństwa ideę Komuny Paryskiej. Apollon Karelin nawoływał do tworzenia „drugiej Komuny Paryskiej”. Jednocześnie z odradzaniem się anarcho-komunizmu powstaje nowy kierunek: Pananarchizm. Założycielami Pananarchizmu byli bracia A.L. i V.L. Gordin. Bracia Gordin uważali się w swym antyintelektualiźmie za kontynuatorów "Baznaczalia". W 1917 r. bracia Gordin organizują w Piotrogrodzie i Moskwie Unię Pięciu Wyzyskiwanych. Tych pięciu wyzyskiwanych to Robotnik, Mniejszość Narodowa, Kobieta, Młodość, Indywiduum. Wyzyskiwanym odpowiada pięć instytucji wyzyskujących są to: kapitalizm, Państwo kolonialne, Rodzina, Szkoła i Wychowanie. Filozofia braci Gordin ma dać podstawy teoretyczne dla uderzenia w pięć instytucji odpowiadających pięciu uciskanym elementom nowoczesnego społeczeństwa. Państwo i kapitalizm zastąpić ma stan bezpaństwowy i komunizm. Uniwersalną eliminację narodowych prześladowań umożliwić ma tzw. kosmism. Antidotum dla wyzysku kobiet ma być gyneantropizm, filozofia humanizacji rodziny i emancypacja kobiety. Młodość i indywiduum uratować ma nowy typ nauczania, oczyszczony z niewolnictwa dawnej szkoły. Twórczy duch człowieka, zdaniem braci Gordin, uzależniony jest od dogmatyzmu, którego główne źródła znajdują się w religii i nauce. Nauka, rozumiana jako racjonalny system, jest nową religią klas średnich. Tradycyjna metoda nauczanie z książek jest metodą używaną przez klasy panujące dla zachowania swej dominacji. Konieczny jest nowy typ edukacji, który uwolni świat od dehumanizacji i bezsensownego intelektualizowania. W nauczaniu dominować powinna bardziej technika niż abstrakcyjne rozumowania. Istnieje, według Panarchizmu, walka między dwoma typami kultury. Na kulturę przeszłości składa się religia i nauka. Kulturę Anarchii tworzy praca i technologia.
Antyintelektualizm Panarchizmu nie jest wyjątkiem w teoriach anarchizmu. Nienawiść do intelektualistów, określanych często jako klasa panująca, występuje u anarcho-syndykalistów, którzy głosili bolszewików zdrajcami-intelektualistami utożsamiając niemal intelekt ze zdradą rewolucji.
Teoretyczne rozejście się bolszewizmu i anarchizmu nastąpiło wraz z ugruntowaniem się pojęcia "komisarokracji": Słowo to weszło w obieg głównie po marcu 1918 r. kiedy to przeniesiono stolicę Rosji do Moskwy.
Do Moskwy przeniosły się grupy i gazety anarchistyczne "Głos Truda.", "Burewestnik"/. Zaczęły wychodzić nowe gazety np. codzienne pismo Moskiewskiej Federacji Anarchistycznych Grau "Anarachia". W Federacji działali głównie bracia Gordin, Apollon Karelin, Aleksei Borowoi i Lew Czernyi /znany poeta anarcho-indywidualista/. Federacja zajmowała się propagandą w przemysłowych dzielnicach Moskwy. Apollon Karelin i Abba Gordin organisowa1i spotkania dyskusyjne wśród robotników. Federacja odrzuciła metody nielegalnej działalności i ekspropriacji, z wyjątkiem wywłaszczania domów. Dzięki propagandzie Federacji weszło w obieg słowo komisarokracja /komisarderżawie/. Na komisarokrscję składało się: stworzenie Czeka, Deklaracje Praw Narodów Rosji, powołanie do życia Rady Komisarzy Ludowych, nacjonalizacja banków, i ziemi oraz podporządkowanie Komitetów fabrycznych państwu. Koncentracja władzy oznacza powrót despotyzmu w trudniejszych do zwalczanie formach. Moskiewska Federacja nawoływała do zlikwidowania władzy bolszewików na rzecz decentralizacji i stanu bezpaństwowego.
Napiętą sytuację jeszcze bardziej skomplikowało podpisanie po długich negocjacjach 3 marca 1918 r. układa pokojowego z Niemcami w Brześciu Litewskim. Anarchiści zaatakowali układ, żądając prowadzenia rewolucyjnej wojny z niemieckim imperializmem. Na zebraniu sowietu 23 lutego 1918 r. Aleksander Ge powiedział: "Anarcho-komuniści proklamują terror i walkę partyzancką na dwa Fronty. Jest lepiej umierać dla światowej rewolucji socjalnej niż żyć jako rezultat układu z niemieckim imperializmem".
14 marca 1918 r. na .Czwartym Zjeździe Sowietów Aleksander Ge i trzynastu anarchistów, głosowało przeciwko układowi z Niemcami. Akcje anarchistów przeciwko Niemcom i wypadki w Moskwie w lutym - kwietniu 1918 r. doprowadziły do całkowitego zerwania z bolszewikami. Zerwanie to można datować od antyanarchistycznej akcji bolszewików w nocy 11/12 kwietnia 1918 r. w Moskwie. Już na początku 1918 r. lokalne kluby Federacji Anarchistów Moskiewskich zorganizowały oddziały "Czarnej Gwardii” i dokonały ekspropriacji wielu budynków. Czarna Gwardia częściowo wyzwoliła się z spod wpływów Federacji i rozpoczęła akcje na własną rękę. Czarna Gwardia posiadał kilkadziesiąt ufortyfikowanych siedzib w Moskwie i była doskonale uzbrojona w broń automatyczną i armaty. Pretekstem do akcji przeciwko Gwardia był atak anarchistów na samochód reprezentanta amerykańskiego Czerwonego Krzyża 9 kwietnia 1918. W nocy 11/12 kwietnia 1918 r. oddziały Czeka znienacka zaatakowały i zajęły 26 Klubów Czarnej Gwardii zginęło kilkudziesięciu ludzi, aresztowano ponad 500. Kilka dni wcześniej bolszewicy zamknęli tymczasowo "Anarchiie". Po ataku na Czarną Gwardię Aleksander Ge złożył protest w sowiecie. Odpowiedziano mu, że uderzono nie w anarchistów ideowych, lecz w elementy kryminalne. Tan leninowski typ argumentacji powtarzać się będzie zawsze gdy aresztowani będą słynnymi na cały świat intelektualistami jak np. Lew Czernyi czy Apollon Karelin.
Noc kwietniowa była sygnałem do aresztowań w całej Rosji. Anarchiści spełnili już swe destrukcyjne zadanie przeciwko Rządowi Tymczasowemu, a teraz występują przeciwko Radzie Komisarzy. Należy ich zniszczyć.
W maju 1918 r. zamknięto "Burewestnik", "Gołos Truda", "Anarchiie" i większość innych gazet. Latem 1918 r. Czeka wzmocniło się, prowadząc akcje przeciwko terrorystom eserowcom. Dla anarchistów Czeka oznacza powrót kontrrewolucji groźniejszej, niż ta z 1906-1907 r. Niedobitki "Czarnej Gwardii i "Beznaczalja" łączą się w desperackie grupy "Śmierć" i „Huragan". Organizacje te prowadzą samobójcze walki, będące powieleniem akcji z 1905 r. W lecie 1918 r. większość anarchistów występuje z totalnym atakiem na dwa fronty: na bolszewizm i „białą alternatywę".
Bojowe oddziały, podobnie jak w 1905 r., powstają na Ukrainie i w południowej Rosji. W Simferpolu formują się oddziały partyzanckie Morza Czarnego, a w Ekaterinosławiu oddziały partyzanckie im. M.A. Bakunina. Partyzanci proklamują "nową erę dynamitu”. W Moskwie Lew Czernyi, Kazimier Kowalewicz i Petr Sobolew twarzą grupę Podziemnych Anarchistów. Wydają w 1919 r. dwa numery pisma „Anarchiia". W "Anarchii" ogłoszono bolszewizm największą tyranią w historii ludzkości.
Podziemni anarchiści, wraz z lewymi eserowcami, podłożyli bombę w Komitecie Partii na ulicy Leontiewa w Moskwie. Eksplozja zabiła dwanaście osób i raniła kilkadziesiąt, a wśród nich Bucharina oraz naczelnych redaktorów "Prawdy" i "Izwestii”. Po wybuchu nastąpiły pierwsze masowe aresztowania anarchistów.
Podczas zmagania się terroru Czeki z terrorem anarcho-komnnistów, odżyła na nowo dyskusja między syndykalistami i terrorystami. W sierpniu 1918 r. I Wszechrosyjska Konferencja Anarchistów-Syndykalistów w Moskwie zaatakowała metody terrorystów. Określono je jako nieskuteczne i demoralizujące masy. Jednocześnie jednak uderzono w model bolszewicki, proponujący zastąpienie Rady Komisarzy Ludowych federacją wolnych sowietów. Skrytykowano ostro komunizm wojenny i państwowy kapitalizm. Konferencja założyła nową gazetę – „Wolnyi Gołos-Truda", której redaktorami zostali Grigori Maksimow i Efim Jarczuk. Najpełniejeszą syndykalistyczną krytykę bolszewizmu dał Grigori Maksimow. Bolszewicka władza, zdaniem Maksimowa, zastąpiła kapitalizm prywatny - kapitalizmem państwowym. Miejsce wielu właścicieli zajął jeden, wielki niewywłaszczalny właściciel - państwo. Powstał nowy typ służalczości nowa klasa zarządców zrodzona z dawnej inteligencji. Ambitne klasy średnie /głównie inteligencja/ zastąpiły dawnych właścicieli i zbudowały inną strukturę klasową. Burżuazję zastąpili biurokraci, pracownicy aparatu partyjnego i techniczni specjaliści.
W państwowym kapitalizmie nastąpiła niespotykana w historii świata koncentracja władzy politycznej i ekonomicznej. Atrtykuły Grigorija Maksimowa spowodowały, że bolszewicy zamknęli "Wolnyi Gołos Trada".
Druga Wszechrosyjska Konferencja Anarchistów-Syndykalistów odbyła się w Moskwie w listopadzie 1918 r. Państwo rosyjskie określono mianem "Bolszewickiego Lewiatana". Konferencja zażądała syndykalizacji przemysłowej produkcji, która miała polegać na wywłaszczaniu państwa na rzecz społeczeństwa.
Mimo skrajnej nienawiści do bolszewików, część anarchistów stała się tzw. "sowieckimi anarchistami" i przeszła do bezpośredniej współpracy z rządem przeciwko Białym.
W skład personelu Armii Czerwonej lub administracji wchodzili Bill Szatow, Anatolii Żeleźniakow / zginął w lipcu 1919 r./, Aleksander Ge /zginął jako oficer Czeka /. Aleksander Szapiro, German Sandomirski, Aleksei Borowoi, Mikołaj Rogdaew, Wacław Machajski, Apollon Karelin, Juda Roszczin i wielu innych. Lenin popierał probolszewickie inicjatywy wśród anarchistów. W 1920 r. powalała prorządowa grupa Uniwersalistów. Ideologami jej zostali bracia Gordin i German Askarow. Grupy probolszewickie starały się teoretycznie uzasadnić konieczność współpracy ze scentralizowanym państwem. Było to bardzo trudnym zadaniem. Apollon Karelin twierdził, że bolszewickie państwo broni przed biały rekcją i jest przejściową fazą na drodze ku anarchii. Teorie "przejściowej fazy" rozwijali także Wacław Machajski i Juda Roszczcin.
Na współpracę z bolszewikami zgodziły się tylko małe grupy liderów ruchu. W roku 1918 w obawie przed represjami większość udała się do kolebki anarchizmu - na Ukrainę. W Charkowie powstaje Konfederacja Anarchistycznych Organizacji „Nabat". Konfederacja działa w Odessie, Ekaterinosławiu i Kijowie. Nabat łączy w sobie wszystkie odcienie anarchizmu. Głównym teoretykiem „zjednoczeniowego anarchizmu" staje się Volin. Obok Volina w Konfederacji działaj: Aron Baron, Petr Arszinow, Senya Fleszin, Mark Mracznyi /Klawanskii/, Grigori Gorelik i Olga Taratuta. Konfederacja Nabat, w przeciwieństwie do Wszechrosyjakiej Federacji Anarchistów Apollona Karelina, nie jest użyteczna dla bolszewików. Nabat występuje przeciwko teoriom "przejściowych form” na drodze ku anarchii. Rewolucja rosyjska, zdaniem Volina, jest pierwszą falą rewolucji socjalnej, która zmieni kapitalizm w federację komun. Białe armie interwencyjne są głównym wrogiem anarchii. Z państwowym kapitalizmem bolszewików postanowiono poradzić sobie po pobiciu Białych. Konfederacja zalecała tworzenie oddziałów partyzanckich poza Armią Czerwoną.
Pierwszy zjazd Nabat miał miejsce w Elizawetgrodzie w kwietniu 1919 r. Na zjeździe oskarżono bolszewików o zdradę rewolucji i zbudowanie muru chińskiego między partią a masami. Skrytykowano "sowiecki anarchizm" i Panarchizm braci Gordin. Nabat nakazała bojkot Armii Czerwonej jako autoryternej i militarystycznej organizacji. Jednocześnie Konfederacja ogłosiła Tymczasowy sojusz z bolszewikami przeciwko armiom interwencyjnym. Nabat postawiła na armie partyzanckie. Wcieleniem w życie tego ideału była organizacja Nestora Machno w Gu1iai - Pole.
Nestor Machno urodził się w 1894.r. jako syn biednego chłopa z regionu Guliai-Pole, liczącego sobie około 30 tysięcy mieszkańców. W 1905 organizuje pierwszę w Guliai-Pole Grupę Anarchio-Komunistów. W czasie kontrrewolucji skazano go na śmierć, ale przesiedział wiele lat w moskiewskim więzieniu Butyrki. W 1910 do Butyrek trafił Piotr Arszniow. W celi Arsznow uczył Nestora Machno doktryny anarchizmu. Wypuszczono ich z więzienia na mocy amnestii Rządu Tymczasowego w marcu 1917 r. Machno powrócił do rodzinnej wsi i został głową miejscowego sowietu. Rozpoczął ekspropriacje gruntów na rzecz najbiedniejszych chłopów. Kiedy po układzie w Brześciu Litewskim na Ukrainę wkroczyły wojska niemieckie, Machno zorganizował partyzantkę. W czerwcu 1918 r. udał się do Moskwy, gdzie spotyka się z Kropotkinem, Swierdłowem i Leninem. Do Guliai-Pole wrócił w lipcu 1918 r. Machno dowodził całą partyzantką antyniemiecką między Dnieprem a Morzem Azowskim. We września 1918 r. rozbił Austriaków w bitwie o wieś Dibriwki. Niszczy oddziały Petlury w wielkiej operacji w okolicach Ekaterinosławia.
Guliai-Pole było w pierwszej połowie 1919 r całkowicie wolne od władzy zewnętrznej. Na terenie wsi powstały autonomiczne komuny, całkowicie wolne od wpływów zewnętrznych. Doskonale zorganizowane komuny rolne dostarczają dużo żywności, którą wywożono do wielkich miast. Najbardziej znana była komuna, imienia Róży Luksemburg. Machno ściągnął do Gulisi-Pole intelektualistów. Po rozbiciu Nabat, w lecie 1919 r. , przyjeżdżają Volin, Aron Baron i Piotr Arszinow. Machno wraz s Arszinowem rozpoczął wydawanie gazety „Put k Swobodie" i organizują Komisje Kulturalno-Oświatową. Planowano powołanie do życia nowych szkół wzorowanych na "Esuela Moderna" Francisco Ferrera. Nowy system edukacji nastawiony miał być na wpajanie spontaniczności i wolności. Armie powstańcza Machno walczyła przeciwko Denikinowi w ramach Armii Czerwonej, lecz pod czarnymi sztandarami. Struktura organizacyjna machnowców i ich skuteczność wywołują zachwyt rekrutów z Armii Czerwonej, a to z kolei rodzi konflikt z czerwonym dowództwem.
Dość szybko, na polecenie Trockiego, powstańców ogłoszono kontrrewolucjonistami. 10 kwietnia 1919 r. Zjazd chłopów, robotników. i powstańców z Guliai-Pole zrywa kontakty z bolszewikami. Jednocześnie bolszewicy ogłaszaj, machnowców kontrrewolucjonistami. 4 czerwca 1919 r. oddziały Czeka napadają na Guliai-Pole i skazują Machno wraz z towarzyszami na wygnanie. Przemocą zlikwidowano Komunę im. Róży Luksemburg. Po wycofania się Czeki wkraczają do Guliai-Pole oddziały Denikina i dokonują reszty dzieła zniszczenia. Wydaje mi się, że opis tych kilku dni mówi nam bardzo wiele o sytuacji anarchizmu w ogóle. Czeka i Denikin niemal wspólnie zniszczyli komunę.
Tymczasem Machno przeniósł się na zachód Ukrainy i tam zorganizował partyzantkę przeciwko Białym, w październiku i listopadzie 1919 r. partyzanci okupowali Ekaterinosław i Aleksandrowsk. Niestety Mschno nie bardzo rozumiał procesy urbanizacji i bronił się teoriami o "zepsuciu miast" itp.
Kolejne perypetie machnowców związane są z ofensywą Wrangla. Machno zawarł układ z bolszewikami. W zamian za pomoc, której Machno i tak by udzielił, bolszewicy zgodzili się wypuścić z więzień część anarchistów. Wrangla pobito, a bolszewicy zerwali układ. 25 listopada 1920 r. podczas sojuszniczej uroczystości bolszewików i machnowców na Krymie, dowódcy anarchistów zostali aresztowani. W dzień późnej oddziały Trockiego wkroczyły do Guliai-Pole i zniszczyły zrekonstruowane komuny. Od tej pory produkcja rolna w Guliai-Pole przestaje istnieć.
Jednocześnie Czeka aresztuje w Charkowie Konfederację Nabat i rozbija prawie wszystkie kluby w Rosji. Neator Machno po śmierci swoich towarzyszy przechodzi przez skuty lodem Dniestr i ucieka do Rumunii. Z Rumunii udaje się na emigrację do Paryża. Lenin niezmiennie odpowiada na apele anarchistów z całego świata, że w Rosji aresztuje się tylko "anarcho-bandytów", a nie "anarchistów ideowych". Aresztowano jednak wszystkich nawet tych lojalnych "sowieckich anarchistów", jak braci Gordin, czy Judę Rszczina. Po likwidacji Nabat zamknięto Wolina, Arona i Fanię Baron, Olgę Taratutę, Anaetolia Gorelika i wielu innych. Umieszczono ich głównie w Moskwie na Tagance i Butyrkach. Lenin nie zwraca uwagi na protesty takich ludzi jak Emnna Goldman, czy Aleksandra Kołłontaj. Nawet sędziwego Kropotkina Czeka zmusza do przeniesienia się z Moskwy do wsi Dmitrow. Kropotkin wcześniej wystąpił z listem do robotników Europy, aby zaniechali interwencji w Rosji nie dla tego, że postępowanie bolszewików jest prawidłowe, ale dla tego, że interwencja wzmacnia siły dyktatorskie i paraliżuje demokratyzację kraju.
Kropotkin umarł 8.II.1921 r. Bolszewicy /Kamieniew/ wypuścili na czas pogrzebu kilka anarchistów, aby wzięli udział w ceremonii funeralnej. W demonstracji pogrzebowej bierze udział 20 tys. ludzi. Po raz ostatni nad ziemią rosyjską powiewają czarne sztandary. Procesja przechodzi koło więzienia w Butyrkach. Więźniowie odpowiadają pieśniami anarchistycznymi z roku 1905. Wszyscy rozumieją, że to już koniec ruchu w Rosji.
Po powstaniu kronsztadzkim aresztowano wszystkich anarchistów, którzy kiedykolwiek powiedzieli coś przeciwko bolszewikom. Zamknięto probolszewicki Klub Anarchistów Uniwersalistów. W Tagance na znak protestu Maksimow, Volin, Jarczuk, Barmasz i Mraczny organizują strajk głodowy. Strajk głodowy wybuchł po oświadczeniu Lenina, że "anarchiści w Rosji nie są w ogóle aresztowani".
We wrześniu 1921 r. Czeka rozstrzeliwuje słynnego poetę anarchoindywidualiatę Lwa Czernego i Fanię Baron. W odpowiedzi na międzynarodowy protest deportowano do Berlina w styczniu 1922 Maksimowa, Dolina, Mracznego, Jarczuka i kilku innych. Nakazano wyjechać z kraju Emmie Goldman, Aleksandrowi Berkmanowi i Sanie Szapiro. Po roku 1922 anarchistów z Moskwy i Piotrogrodu wywieziono do obozów w okolice. Archangielska i na Wyspy Sołowieckie.
Anarchiści, którym udało się emigrować zajmują się obroną uwięzionych. Rozpoczyna działalność Komitet Obrony Rewolucjonistów Więzionych w Rosji /Berlin 1923-26/, Fundacje Pomocy Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników na Rzecz Anarchistów i Anarcho-syndykalislów więzionych lub zesłanych w Rosji /Berlin i Paryż 1926-1936/ i Fundacja Aleksandra Berkmana /działająca do dziś/.
Jednak nic nie zdołało zapobiec masowej śmierci na zesłaniu. Jeszcze w latach dwudziestych części anarchistów udaje się emigrować.
Podczas Nepu działają w Rosji jedyna księgarnia "Gołos Trada" i Muzeum Kropotkina. "Goła Truda", zamknięto w 1929 r. po aresztowaniu całej redakcji. Muzeum Kropotkina zamknął Stalin dopiero w 1938 r.
Na emigracji następuje rozpad ruchu. We wczesnych latach dwudziestych Arszinow i Volin wydają w Berlinie "Anarchiczeskii Wiertnik”. Anatoli Gorelik i część Konfederacji Nabat emigrują do Buenos Aires, gdzie wydają "Gołos Truda". Anatoli Gorelik umiera w 1956 r.
Piotr Arszinow założył Grupę Rosyjskich Anarcho-komunistów za Granicą. Grupa wydaje „Deło Trnda". Z gazetą współpracuje Nestor Machno. Arszinow i Machno wywołali ostatnią wielką dyskusję w historii rosyjskiego anarchizmu. Dyskusję wywołała wydana przez nich w 1926 r. "Organizacyjna Platform Wszechświatowego Związku Anarchistów". Platforma zakłada istnienie silnej władzy centralnej w związku. Autorów Platformy oskarżono o branie wzoru z bolszewickiej partii awangardy proletariatu. Autorzy Platformy, zdaniem Volin, pragną zbudować "partię anarchistyczną" z misją opanowania mas. Tym samym łamie anarchistyczne pryncypia o asystowaniu, a nie przewodzeniu masom podczas rewolucji. Wynikiem takiej strategii musi być zerwanie s masami, a tym samym stworzenie nowego Czeka i represji. Nie sposób odmówić Volinowi demokratycznej wyobraźni.
Z czasem, wraz ze śmiercią kolejnych teoretyków, dyskusje stają się coraz bardziej ubogie i pozbawione związku z rzeczywistością. Batko Nestor Machno zmarł w 1934 r. W 1940 r. umiera Emma Goldman, w 1945 Volin i w 1946 - Sanie Szapiro. Grigori Maksimow umiera w USA w 1950 r. W ostatnich latach życia zdążył napisać wspomnienia i kilka ciekawych opracowań historii ruchu.
Do roku 1950 umierają wszyscy znani anarchiści oprócz Abbe Gordina. Gordin przebywał długo w USA, gdzie wydawał anarchistyczne czasopismo żydowskie. W 1940 r. publikuje bardzo ciekawą analizę marksizmu jako quasi ideologii. We wczesnych latach pięćdziesiątych emigruje do Izraela. Umiera tam w 1964 r.
Dobieg1iśmy końca. Rosyjski anarchizm przestał istnieć. W latach siedemdziesiątych działają tylko małe grupy towarzyskie złożone z dzieci anarchistów rosyjskich. Ludzie ci zajmują się jedynie badaniami historycznymi i obchodzeniem rocznic.

Marek Wichrowski

Red: Tekst był pisany na początku lat osiemdziesiątych i nie uwzględnia sytuacji po roku ’90 i prób mozolnego odbudowywania niewielkich grup anarchistycznych na terenie całej Rosji które mają miejsce do dnia dzisiejszego.