Anton Pannekoek

Anton Pannekoek (ur. 2 stycznia 1873, Vaassen, Holandia, zm. 28 kwietnia 1960, Wageningen, tamże) – holenderski astrofizyk, światowej sławy astronom, teoretyk marksizmu.

Pannekoek studiował matematykę i nauki stosowane na uniwersytecie w Lejdzie od 1891 r. Zanim dostał się na uniwersytet już wykazywał zainteresowania astronomiczne i badał zmienność Gwiazdy Polarnej. Swój pierwszy poważny artykuł, O konieczności dalszych badań Drogi Mlecznej, napisał i opublikował jeszcze będąc studentem. Parę lat po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w Leidse Sterrewacht (lejdejskim obserwatorium), gdzie napisał swą pracę doktorską.

Pannekoek był dobrze znanym marksistowskim teoretykiem i jednym z holenderskich radykalnie lewicowych "trybunów" przed I wojną światową. Był jednym z silnie oddziałujących ideowo członków radykalnie lewicowego skrzydła niemieckiej Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. Razem z Henriette Roland-Holst i Hermanem Gorterem popierał leninowsko-bolszewickie skrzydło Lewicy Zimmerwaldzkiej podczas wojny. Później stał się krytykiem zarówno bolszewizmu u socjaldemokracji jak i anarchizmu.

Pannekoek jest jednym z głównym teoretyków grupy określanej mianem "niemiecko-holenderskiej lewicy" podczas niemieckiej rewolucji we wczesnych latach 20. XX w. Był jednocześnie mentorem, stojącym w cieniu, holenderskiej Grupy Międzynarodowych Komunistów i jednym z głównych teoretycznych założycieli tradycji "komunizmu związkowego" lat 30. i 40. XX w.

Pannekoek to jednocześnie światowej sławy astrofizyk i astronom. Po śmierci jego imieniem został nazwany Instytut Astronomiczny na Uniwersytecie w Amsterdamie.

Teksty Pannekoeka:

- Między własnością publiczną a własnością wspólną

Przejęcie środków produkcji z rąk klasy kapitalistów i oddanie je w ręce robotników jest powszechnie uznanym celem socjalizmu. Bywa on niekiedy określany jako własność publiczna, a czasem wspólna własność aparatu produkcji. Jednakże między tymi pojęciami istnieje wyraźna i fundamentalna różnica. Czytaj dalej