Warszawa - Seminarium Foucault - Elastyczność

Sesja 19. ELASTYCZNOŚĆ
poniedziałek 15 grudnia. godz. 18.30 - 21.
Wprowadzenie: Agata Czarnacka i Piotr Szumlewicz
Warszawa, ul. Chłodna 25

Celem sesji jest, jak zwykle, zakwestionowanie neoliberalnej polityki prawdy. Tym razem na warsztat bierzemy elastyczność. Strategiczne dokumenty polityczne (Strategia Lizbońska, Narodowa Strategia Rozwoju), prace naukowe z ekonomii i wykorzystujące jej siatki pojęciowe wypowiedzi naukowe i medialne, propozycje moralne i filozoficzne, a także polityki i programy zarządzania oraz idące w ślad za nimi środki finansowe i regulacje prawne wytwarzają i normalizują elastyczność (a także konkurencyjność) jako pożądaną cechę firm, państw i jednostek. Elastyczność jest biznesowym ekwiwalentem ideału piękności, miarą postępu i cywilizacji, strategią wolności i usamodzielnienia. Utożsamiana jest z nowym byciem cool, w odróżnieniu od starego zacofania. Osaczone przez padające zewsząd nawoływania do elastyczności jednostki są dyscyplinowane i dyscyplinują same siebie do adaptacji, nieustannego dostosowywania się, do pracy w trybie 24/24, wreszcie - do życia na prywatną subskrypcję.

Dyskurs o elastyczności i jego rozmaite zastosowania przy kreowaniu prawdy o sobie, o firmie, o rynku pracy zapożyczają i upowszechniają pewne techniki, jakie znamy z analiz produkcji kobiecego ciała, które ma być plastyczne, dopasowujące się, atrakcyjne za wszelką cenę. Mobilizacja, czy wręcz żelazny wymóg (mocą prawa) elastyczności i konkurencyjności pomagają uwalniać kapitał finansowy na potrzeby bardziej efektywnych inwestycji - zamiast 'zamrażać' go w wydatkach na pracę. Państwo, które dereguluje rynek pracy i redukuje wydatki socjalne, jest bardziej 'powabne' dla inwestorów, korzystniej sprzedaje obligacje, jest lepiej oceniane przez agencje ratingowe i bankowych analityków, może skuteczniej konkurować o kredyty. Dyskurs o elastyczności przyczynia się do maskowania ucisku i skutecznie dopasowuje jednostki, firmy i państwa do nowych form akumulacji kapitału. Jednocześnie psychospołeczne koszty elastyczności są skutecznie uniewidaczniane.

W tym kontekście Piotr Szumlewicz podejmie analizę przemiany czy re-regulacji polityki rynku pracy, anulowania praw pracowniczych i zastępowania ich nowymi koncepcjami tzw. flexicurity. Agata Czarnacka zaproponuje analizę dyskursu elastyczności z perspektywy przemian w gospodarstwach domowych, sferze intymności i mikrozarządzaniu czasem; postawi pytania o związki elastyczności z ciałem i zdrowiem, o generalne przemiany codzienności warunkowane przez nowy neoliberalny modus - już nie wiadomo: pracy czy życia?

Materiały do dyskusji:

Piotr Szumlewicz. Elastyczność - szansa czy zagrożenie? (2007)

Elastyczność jako technologia neoliberalnej biowładzy?

"Biowładza była, próżno w to wątpić, niezbędnym elementem rozwoju kapitalizmu – mógł przetrwać jedynie za cenę kontrolowanego wtłoczenia ciał w aparat wytwórczy i dostosowania zjawisk populacyjnych do procesów ekonomicznych. Wymagał jednak czegoś więcej: potrzebne mu było wzmaganie jednych i drugich, ich umacnianie przy jednoczesnej pożyteczności i posłuszeństwie; potrzebne były metody władania, zdolne zintensyfikować moc, sprawczość, a w ogóle życie, bez umniejszania zniewolenia; podczas gdy rozwój wielkich aparatów państwowych jak i instytucji władzy zapewniał utrzymanie stosunków produkcji, zalążki anatomo- i biopolityki, czyli wynalezione w XVIII wieku techniki władzy, obecne na wszystkich poziomach organizmu społecznego i spożytkowane przez rozmaite instytucje (rodzinę, podobnie jak armię, szkołę czy policję, medycynę indywidualną czy administrację zbiorowości), działały na poziomie procesów ekonomicznych, ich przebiegu, sił napędowych i wspierających; działały także w charakterzez czynników społecznej segregacji i hierarchizacji, wpływając na odpowiednie siły zarówno stosunków jak i procesów gospodarczych, gwarantując stosunki panowania i efekty hegemonii; sprzęgnięcie akumulacji ludności z akumulacją kapitału, skupienie ludzkich grup w zależności od ekspansji sił wytwórczych i zróżnicowanego podziału zysku było po części możliwe dzięki realizacji biowładzy, przybierającej rozmaite postaci i korzystającej z wielorakich metod. Osaczenie żywego ciała, jego szacowanie i rozdzielcze zarządzanie jego siłami było w owym momencie nieodzowne".

Z Michel Foucault. Historia Seksualności. Tom 1. Wola wiedzy. Tłum. Bogdan Banasiak, Tadesz Komendant, Krzysztof Matuszewski. Warszawa: Czytelnik 1995. str. 123-4

"...neoliberalizm nie jest tu skonstruowany jako ideologiczna retoryka, ale jako polityczno-ekonomiczna rzeczywistość, a przede wszystkim jako polityczny projekt, który wytwarza rzeczywistość, jaka w przekonaniu jego rzeczników już istnieje. Neoliberalizm jest polityczną racjonalnością, która dąży do przetworzenia domeny społecznej w domenę rynkowa, oraz łączy redukcję funkcji państwa (opiekuńczego) i systemów bezpieczeństwa – z wezwaniem do ‘indywidualnej odpowiedzialności’ i ‘naprawy siebie’. Konceptualne narzędzie rządomyślności pozwala zdemaskować neoliberalną harmonię - jako technologię władzy. Nie tylko indywidualne ciała, ale także ciała zbiorowe i instytucje (administracja publiczna, uniwersytet, itp.), korporacje i państwa muszą być #8216;odchudzone’, ‘sprawne’, ‘elastyczne’. Analiza rządomyślności nie tylko ukazuje strategiczne powiązanie między mikro i makro poziomami rządzenia (np. globalizacja i konkurencja o ‘atrakcyjne’ lokalizacje dla firm, czy, na poziomie jednostek, imperatywy piękności i regulaminy dietetyczne). Uwidacznia także intymne związki między ‘ideologicznymi’, a polityczno-ekonomicznymi agendami (np. retoryka elastyczności i nowe formy organizacji produkcji). Pozwala lepiej dostrzec dominację i (samo)regulację wynikające z neoliberalnej rządomyślności. Jej skutki obejmują nie tylko reprodukcję istniejących społecznych asymetrii i ich ideologicznie zaciemnianie, są one także produktem nowego zakodowania społecznych mechanizmów eksploatacji i dominacji w nowej topografii domeny społecznej".

Z Thomas Lemke. Narodziny biopolityki. Michela Foucualt wykłady w College de France o Neoliberalnej Rządomyślności. 2001

Elizabeth Dunn. Frugo i produkcja elastycznych ciał. Kultura Popularna 4 (14) 2005

Dawid Harvey. Neoliberalizm. Historia katastrofy. Tłum. Paweł Listwan. Instytut Wydawniczy książka i Prasa 2008.

Richard Sennett. Korozja charakteru. Osobiste konsekwencje pracy w nowym kapitalizmie.

Pierre Bourdieu. The essence of neoliberalism. 1998

ARCHIWUM

OECD Job Study 1994 - tutaj koncepcja elastyczności po raz pierwszy pojawia się w dyskursie politycznym

A good European is a Neoliberal. Flexible, competitive, efficient, well-educated, good at languages, perpetually studying, and employable. These neo-liberal ideals distinguish a good European, according the EU Commission, whose documents have been studied at öping University in Sweden...

Strategia Lizbońska i dyskusja o jej modyfikacji

EKES-INFO - luty 2006

Perspektywa pracodawców. Jak zmienić Strategię Lizbońską?
Tworząc efektywny i stabilny system gospodarczy przez:
- ograniczenie ryzyka i kosztów prowadzenia działalności gospodarczej wynikających ze zbyt kosztownych wymogów formalno-prawnych
- stworzenie warunków dla pozyskiwania relatywnie tanich, a wysokokwalifikowanych i innowacyjnych pracowników
- zwiększenie zdolności gromadzenia i pozyskiwania kapitału

Europejski Fundusz Społeczny

Praca elastyczna - jeden z projektów finansowanych przez EFS

....Rozwój pracy nie w pełnym wymiarze czasu przyczyni się do większej aktywizacji ludności, szczególnie grup w gorszej sytuacji jeśli chodzi o rynek pracy. Dodatkowo będzie on zgodny z założeniami polityki społecznej rządu. Przyczyni się do łatwiejszego znalezienia pierwszej pracy przez ludzi młodych oraz przez kobiety wychowujące dzieci. Będzie też dobrym czynnikiem wzrostu aktywności ludzi starszych oraz osób opiekujących się członkiem rodziny (osobą starszą lub niepełnosprawną). Pozwoli to więc osobom, które z różnych względów nie mogą podjąć pracy w pełnym wymiarze czasu na powrót na rynek pracy z pożytkiem dla siebie, swoich rodzin, lecz także pracodawców i całego społeczeństwa. Ograniczy też problem ludzi wykluczonych. Co ważne, promocja zatrudnienia niepełnoetatowego zatrudnienia nie wymaga znacznych nakładów finansowych z budżetu państwa, nie wiąże się bowiem z dodatkowymi obciążeniami z tytułu zapomóg czy dotowania składek (jak np. w programie „Pierwsza Praca”. Jednocześnie umożliwi ograniczenie wypłat świadczeń socjalnych (zasiłków dla bezrobotnych zasiłków rodzinnych) przez osoby do tej pory niepracujące, które znajdą pracę w wymiarze części etatu...

Łączenie życia zawodowego z rodzicielstwem. Kampania medialna. Projekt EFS w Ministerstwie Pracy

Elastyczny pracownik - partnerska rodzina

Elastyczność jako element neoliberalnej umowy społecznej

Elastyczne formy zatrudnienia szansa dla polskiego rynku pracy. II Międzynarodowa Konferencja pt. „Elastyczne Formy Zatrudnienia”, zorganizowana przez Procesy Inwestycyjne SA i Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP)

Aleksandra Solarewicz. Praca na życzenie. Elastyczne formy zatrudnienia.

Flexicurity - elastyczność i bezpieczeństwo pracy - o stanowisku PKPP Lewiatan

Neurolingwistyczne Programowanie (NLP) - szkolenia z elastyczności

Elastyczność organizacji - "tańczenie" w turbulentnym otoczeniu
Wykład prof. Grażyny Osbert-Pociechy na Otwartym Uniwersytecie Ekonomicznym.

Elastyczność stanowi powszechnie akceptowaną cnotę i pożądaną cechę współczesnego przedsiębiorstwa....

Ewdward Stanoch. Czujne i elastyczne firmy XXI wieku. CEO Magazyn Top Menedżerów . Grudzień 2002

Zostań elastyczną firmą!

Taktyki oporu

Léon Crémieux. Dania: w królewstwie 'bezpiecznej elastyczności'. Tłum. Z.M. Kowalewski. Trybuna Robotnicza. 2008. "...W nowomowie neoliberalnej pokraczny angielski nowotwór językowy flexecurity oznacza „bezpieczną dla pracowników elastyczność rynku pracy”...

Elastyczność emigranta wywiad z Kenem Loachem i Paulem Lavertym przeprowadzony przez Krzysztofa Kwiatkowskiego. Wyskie Obcasy 17 marca, 2008.

fragmenty wywiadu z Alainem Touraine we Frankfurter Allgemeine Zeitung. 2006 - z blogu zielka