Warszawa - spotkanie o Utopistyce Wallersteina

6 grudnia o godzinie 16:00 w Warszawskiej Bibliotece Społecznej im.
Edwarda Abramowskiego (lokal "Pracownia Społeczna", ul.
Górskiego 3,lokal 59) odbędzie się otwarte spotkanie dyskusyjne w ramach
"Uniwersytetu Krytycznego", którego tematem przewodnim będą tezy
zaprezenotwane w nowej książce wydanej przez "Bractwo Trojka".

"Utopistyka" Immanuela Wallersteina to nowość na polskim rynku
książek "zaangażowanych". Nowość o tyle ważna, że zarówno
ogólne koncepcje teoretyczne autora, jak i wybór jego tekstów dokonany
przez Oficynę Wydawniczą "Bractwo Trojka" odświeżają krytyczną
filozofię społeczną wyrosłą na gruncie ruchu przeciwników neoliberalnej
globalizacji.

Główne idee autora są zapewne dobrze znane większości osób
zainteresowanych zjawiskiem globalizacji oraz uczestnikom ruchu
antyglobalistycznego. Niemniej jednak warto w tym miejscu przypomnieć
podstawowe informacje o Wallersteinie i jego teorii społecznej.

Immanuel Wallerstein (ur. 1930) jest amerykańskim socjologiem, profesorem
State Uniwersity of New York, dyrektorem Fernand Braudel Center for Study
of Economy, Historical Systems and Civilisations; w latach 1994-1998 był
przewodniczącym Międzynrodowego Towarzystwa Socjologicznego. Głównymi
tematami jego prac są: makroekonomiczna teoria rozwoju, historia powstania
kapitalizmu i jego późniejszych transformacji, geneza pojęć
"pierwszy", "drugi" i "trzeci" świat.
W swoich teoriach, autor "Utopistyki" bazuje m.in. na dorobku
marksizm, badań historycznych prowadzonych przez Fernanda Braudela
(odnoszących się do wczesnej fazy powstawania gospodarki kapitalistycznej)
oraz teorii zależności.

Kluczowe miejsce w jego teorii zajmują pojęcia "system-świat"
oraz "centrum", "peryferie" i
"półperyferie". Przez "system-świat" Wallerstein
rozumie globalny porządek gospodarczy, niezależny od lokalnych,
specyficznych form funkcjonujących w ramach państw narodowych. Natomiast
pojęcia "centrum", "peryferie" i
"półperyferie" oznaczają współczesne obszary składające się na
kapitalistyczny system-świat, definiowane przez ich funkcje względem
całości systemu (centrum " to obszar złożony z silnych państw,
pełniący funkcje zarządzające, kontrolujące i organizujące globalną
gospodarkę, z kolei "peryferie" to obszary stanowiące
rezerwuar taniej siły roboczej i źródło surowców, słabe politycznie i
kontrolowane przez "centrum".; pomiędzy tymi dwoma obszarami
sytuują się "półperyferie" stanowiące element przejściowy).

Eseje, które składają się na "Utopistykę" wpisują się w
opisane powyżej ramy teoretyczne. Książka składa się z trzech tekstów, z
których pierwszy poświęcony jest "ogólnej teorii zmiany
społecznej" - historycznemu wywodowi pokazującemu w jaki sposób
kapitalizm przechodził transformacje swoich modeli (liberalny model
laissez-faire, keynesowskie państwo dobrobytu, neoliberalna globalizacja)
i jaką rolę odgrywały w tych zmianach ruchy społeczne.

Drugi artykuł analizuje te elementy struktury współczesnego kapitalizmu,
które przynoszą kryzys w wymiarze ekonomicznym, politycznym i społecznym
(przykładowo: jednoczesną presję kapitału na obniżanie podatków oraz
domagania się państwowych inwestycji w infrastrukturę).

Wreszcie, trzeci tekst zarysowuje alternatywny model systemu
społeczno-gospodarczego, który może się wyłonić po upadku kapitalizmu oraz
określa elementy konieczne do przyszłej transformacji ustrojowej.
Mamy więc okazję zapoznać się z syntetycznym omówieniem całej teorii
Wallersteina " od rozważań czysto teoretycznych (procesy zmian
systemowych), poprzez zdefiniowanie współczesnego porządku
polityczno-gospodarczego i jego elementów kryzysowych aż po zarysowanie
alternatyw dla obecnego systemu wraz z określeniem w jakich warunkach może
dojść do zerwania z kapitalizmem.

Spotkanie dyskusyjne, które odbędzie się 13 grudnia o godzinie 16:00 w
Warszawskiej Bibliotece Społecznej im. Edwarda Abramowskiego (lokal
"Pracownia Społeczna", ul. Górskiego 3,lokal 59) będzie
poświęcone omówieniu kluczowych wątków myśli Wallersteina oraz dyskusji
nad możliwościami zastosowania jej do praktycznych działań ruchów
antysystemowych.

Kwestie problemowe:

* W jaki sposób Wallerstein definiuje współczesny porządek
gospodarczo-polityczny (jakie są główne pojęcia w jego teorii)?
* W jaki sposób, dochodzi do zmian systemowych i kiedy możemy mówić o
rewolucji?
* Gdzie szukać przyczyn niestabilności systemu kapitalistycznego i czy
na prawdę możemy mówić o kryzysie tego systemu?
* Czy diagnoza kryzysu systemu kapitalistycznego, jaką stawia
Wallerstein, jest trafna?
* Czy pojęcia używane w teorii Wallersteina (system-świat,
centrum-peryferie-półperyferie) są użyteczne dla praktycznych działań
ruchów antysystemowych?
* Czy propozycje zawarte w "Utopistyce" są możliwe do
zrealizowania?

Rekomendowana lektura:

* Immanuel Wallerstein "Utopistyka", Oficyna Wydawnicza
Bractwo Trojka, Poznań 2008
* Immanuel Wallerstein "Globalizacja czy nowa epoka
przejściowa?" [w:] "Lewą Nogą" nr 13/2001 ss.136-155
* Andrzej W. Nowak "Wokół systemu" wokół teorii
Wallersteina [w:] "Lewą Nogą" nr 13/2001 ss. 156-167
* Przemysław Wielgosz "Opium globalizacji" [w:]
"Lewą Nogą" nr 13/2001 ss. 129-135
* Strona internetowa Mariusza Turowskiego "Sprawiedliwa przemoc
antysystemowy lament. An-archistyczne forum filozofii politycznej i
krytyki społecznej", http://www.uni.wroc.pl/~turowski/
*