Do walki ze zmianami klimatu!

Czym jest globalne ocieplenie?

Na Ziemi robi się coraz cieplej. W ostatnim stuleciu średnia temperatura wzrosła o 0,6°C – to jeden z największych wzrostów odnotowanych na przestrzeni wieku w ciągu ostatniego tysiąca lat.

Procesy zachodzące w przyrodzie sprawiają, że co roku temperatura na Ziemi waha się w niewielkim stopniu. Większość naukowców twierdzi jednak, że tak nagły wzrost wartości temperatur, jaki dokonał się w ciągu ostatnich lat należy przypisać działalności człowieka.

A więc, dlaczego na Ziemi robi się coraz cieplej?

Ziemia pochłania energię słoneczną, której część potrzebna jest do zachowania życia na naszej planecie. Większość energii jest z emitowana z powierzchni Ziemi i pochłaniana przez gazy w atmosferze, a następnie oddawana z powrotem w przestrzeń kosmiczną. Ten naturalny proces utrzymuje temperatury na Ziemi w stanie równowagi.

W wyniku działalności ludzi coraz mniejsza ilość energii jest emitowana z powrotem w przestrzeń kosmiczną, a temperatura powierzchni Ziemi wzrasta aż do osiągnięcia stanu równowagi. Z kolei równowaga ta jest osiągana przy coraz wyższych temperaturach i dlatego na naszej planecie robi się cieplej.

Pozostaje jednak pewien problem. Nawet najmniejszy wzrost temperatury - zaledwie o jeden lub dwa stopnie Celsjusza - może mieć katastrofalne skutki; zamarznięte morza będą się topić, obszary trawiaste zamienią się w pustynie, zmieni się kierunek prądów morskich i fal.

Topniejące pokrywy lodowe stanowią szczególny problem. Jak już wiemy, nie cała energia słoneczna, która dociera na Ziemię jest przez nią absorbowana. Większa część energii słonecznej zostaje z powrotem wyemitowana do atmosfery. Jeśli ogromne połacie lodu i śniegu się stopią, zmniejszy się albedo Ziemi, czyli wartość określająca odbijalność promieniowania słonecznego od powierzchni. Ziemia będzie wypromieniowywać mniej energii słonecznej i nastąpi wzrost temperatur. Mamy tu do czynienia z efektem domina: wyższe temperatury spowodują dalsze topnienie lodów i cały cykl rozpocznie się od nowa.

Obecnie rządy państw zdają sobie sprawę z wagi skutków zmian klimatu, dzięki czemu sprawy ochrony środowiska zajmują często ważne miejsce w programach politycznych. Jednak naukowcy i eksperci ostrzegają, że czas działa na naszą niekorzyść i nawołują do natychmiastowych działań.

Efekt cieplarniany

Efekt cieplarniany to zjawisko zachodzące w atmosferze, powodujące naturalny wzrost temperatury Ziemi. Polega ono na zatrzymaniu energii słonecznej przez tzw. gazy cieplarniane, takie jak para wodna i dwutlenek węgla (CO2), które pochłaniają i odbijają energię.

Efekt cieplarniany to jeden z ważniejszych procesów zachodzących w przyrodzie. Działalność człowieka wzmogła jego skutki.

Atmosfera Ziemi to mieszanina gazów, którą tworzą głównie azot (N2) - 78 % i tlen (O2) - 21%. Żaden z nich nie jest jednak gazem cieplarnianym. Trzy najważniejsze gazy cieplarniane to: para wodna (H2O), dwutlenek węgla (CO2) i metan (CH4). Występują one w atmosferze w niewielkich ilościach.

Para wodna (H2O) stanowi zaledwie od 1 do 3 % składu atmosfery. Dwutlenek węgla (CO2) i metan (CH4) występują w ilościach śladowych - od 0,038 % do 0,00018 %, ale są bardzo ważnymi gazami cieplarnianymi.

Bez gazów cieplarnianych temperatura na naszej planecie byłaby o 30 stopni Celsjusza niższa i Ziemia nie nadawałaby się do zamieszkania.

Atmosfera i chmury chronią nas przed promieniowaniem słonecznym, którego część przebija się przez nie i dociera na powierzchnię Ziemi. Ziemia absorbuje energię słoneczną i zamienia ją w ciepło, które następnie jest z powrotem emitowane do atmosfery w postaci promieniowania długofalowego (podczerwonego).

Część tego promieniowania rozprasza się w powietrzu, ale większość jest absorbowana i przesyłana z powrotem w kierunku Ziemi przez gazy w atmosferze. Ten proces nosi nazwę efektu cieplarnianego, ponieważ podobne zjawisko zachodzi w szklarniach: energia słoneczna trafia do pomieszczenia, ale już cała nie może z niego uciec i dlatego temperatura w szklarni rośnie.

Gazy cieplarnianie odgrywają bardzo ważną rolę w procesie efektu cieplarnianego. Niektóre gazy w atmosferze, takie jak CO2, częściej wchodzą w reakcje z promieniowaniem długofalowym i dlatego bardziej przyczyniają się do wzrostu temperatur na Ziemi.

Działalność człowieka na Ziemi, szczególnie wykorzystywanie paliw kopalnych do produkcji energii, przyczyniła się do wzrostu stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze. Od czasów narodzin rewolucji przemysłowej w połowie XVIII wieku stężenie dwutlenku węgla (CO2) wzrosło o 31%, a metanu (CH4) o 149% (patrz: Climate Change 2001: The Scientific Basis, IPCC)..

Stężenie tych gazów osiągnęło obecnie najwyższy poziom od 420 tysięcy lat (tamże). Oznacza to, że gazy te absorbują i z powrotem emitują więcej promieniowania podczerwonego, a na Ziemi następuje wzrost temperatur.

Wpływ człowieka

Od czasów rewolucji przemysłowej, która rozpoczęła się w połowie XVIII wieku, nastąpił wzrost stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze, głównie dwutlenku węgla i metanu.

Dwutlenek węgla powstaje podczas procesu spalania węglowodorów, takich jak węgiel i ropa naftowa. Metan ulatnia się z rurociągów, którymi płynie gaz ziemny oraz powstaje podczas niektórych procesów rolniczych, takich jak uprawa ryżu.

Według raportów Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian Klimatu (IPCC), główną przyczyną wzrostu stężenia dwutlenku węgla i redukcji stężenia tlenu w atmosferze są procesy spalania paliw kopalnych i wylesianie gruntów. To główne przyczyny globalnego ocieplenia, będące wynikiem działalności ludzi. (IPCC 2001: Climate Change, 2001 Cambridge University Press: Cambridge, Wielka Brytania).

Wzrost liczby mieszkańców Ziemi oraz szybki rozwój gospodarczy poszczególnych państw zwiększyły zapotrzebowanie na energię. Aby zaspokoić tak duży popyt, wzrosło zużycie paliw kopalnych. Wszystkie źródła energii wydzielają ciepło do atmosfery, jednak ciepło, które pochodzi z paliw kopalnych uwalnia gazy cieplarniane (w szczególności dwutlenek węgla), przyczyniające się z kolei do wzrostu globalnego ocieplenia.

Wzrost liczby samochodów i coraz większa dostępność podróżowania samolotami odrzutowymi to kolejne czynniki zwiększające emisję gazów cieplarnianych. Wiele bogatszych państw importuje produkty spożywcze wytwarzane lub hodowane tanim kosztem w odległych regionach świata. Już wkrótce na takich produktach może pojawić się symbol ekoodcisku (ang. carbon footprint), oznaczający ilość dwutlenku węgla wyemitowaną podczas transportu z kraju produkcji do sklepu.

Chociaż sam proces produkcji jest tani, ogromne zużycie energii podczas transportu sprawia, że taki produkt ma wyższy ekoodcisk niż produkty spożywcze wytwarzane lokalnie. I właśnie dzięki produkcji lokalnej z problemami natury ogólnoświatowej można poradzić sobie w swoim własnym kraju.

CO MOŻNA ZROBIĆ, ABY ZMNIEJSZYĆ GLOBALNE OCIEPLENIE?

Po pierwsze, od kiedy największa część elektryczności jest produkowana przez spalanie węgla, powinniśmy spróbować obniżyć nasze zapotrzebowanie na elektryczność. Przy spalaniu węgla tworzy się największa ilość dwutlenku węgla na jednostkę energii, większa niż w przypadku innych paliw kopalnych. Dla przykładu węgiel i olej stanowią razem 80% zapasu paliw w Stanach Zjednoczonych używanych w wytwarzaniu elektryczności. Kiedy zredukujemy użytkowanie energii elektrycznej, zaoszczędzimy pieniądze, będziemy oddychać czystszym powietrzem i pomożemy zmniejszyć problem globalnego ocieplenia. Każda zaoszczędzona kilowatogodzina elektryczności zabiera z atmosfery 0,7 - 0,9 kg dwutlenku węgla. Nadszedł czas uczynić bardziej wydajnym nasze życie, fabryki i domy. Obejrzyj swój dom, miejsce swojej pracy a znajdziesz kilka sposobów, na jakie możesz ograniczyć zużycie energii. Na przykład, zasadź kilka drzew po południowej stronie swego domu, gdzie będą dawać cień podczas gorących miesięcy lata. Zainstaluj wydajny energetycznie termostat, z dziennym i nocnym regulatorem.

Po drugie, ogranicz użytkowanie samochodu. Jeśli nie możesz pozwolić sobie na kupno nowego oszczędnego samochodu przez następne kilka lat, rozważ sprzedanie albo zezłomowanie swojego samochodu, który zużywa dużo paliwa i kupienie mniejszego, wydajnego samochodu. Oprócz oszczędności pieniędzy na paliwie, oleju, oponach, częściach i naprawach, pomożesz zredukować emisję gazów cieplarnianych. Ponadto, nieważne, jaki posiadasz typ samochodu, użytkuj go ekonomicznie, spróbuj jeździć do pracy jednym samochodem w kilka osób lub korzystaj z komunikacji publicznej, pokonuj krótkie dystanse na piechotę lub rowerem, zaparkuj samochód i przejdź się, zamiast podjeżdżać samochodem.

Po trzecie, podążaj za następującą strategią środowiskową: „Mniejsze zużywanie... Ponowne użytkowanie... Recykling." Ponowne użytkowanie czegokolwiek jest najłatwiejszymi najlepszym sposobem recyklingu. Przetrzymuj pojemniki, torebki, wszystko, co możesz użyć ponownie w przyszłości. Używaj materiałowych ręczników i chusteczek zamiast papierowych, używaj akumulatorków zamiast baterii jednorazowego użytku.