Erich Muhsam (1878-1934) – wspomnienie w rocznicę śmierci z rąk nazistów

Erich Muhsam urodził się w Berlinie w 1878 r. w dość dobrze zamożnej rodzinie żydowskiej. Niedług po jego narodzinach, jego rodzina przeniosła się do Lubeki w północnych Niemczech, gdzie jego ojciec pracował jako aptekarz (apteka w której pracował istnieje do dziś).

Erich nienawidził szkoły do której go posłano, znanej z autorytarnej dyscypliny i nieumiarkowanego wykorzystania kar cielesnych. Erich padał często ofiarą – jak pisał: „razów, które miały zniszczyć wszystkie moje wewnętrzne uczucia”, gdyż jego buntownicza natura sprawiała, że często wchodził w konflikt z reżimem szkolnym. W 1896 r. napisał anonimowy artykuł dla socjalistycznego pisma Lubecker Volsboten, w którym oskarżył najbardziej brutalnych nauczycieli. Spowodowało to skandal, w wyniku którego Erich został usunięty ze szkoły za udział w działalności socjalistycznej.

Od bardzo młodych lat Erich chciał zostać pisarzem i poetą. Opuścił Lubekę, żeby zrealizować swoje marzenia w Berlinie w 1900 r. Przyłączył się do grupy Neue Gemeinschaft (Nowe Społeczeństwo), łączącej ideologię socjalistyczną z eksperymentami życia w komunie. Poznał dzięki temu Gustawa Landauera, który zapoznał go z ideami anarcho-komunizmu. Muhsam zaczął pisać do „Kampf” - pisma anarchistycznego Senna Hoya, który później zginął w okropnych warunkach w rosyjskim więzieniu.

W 1904 r. Erich przeniósł się do Ascony we włoskojęzycznej części Szwajcarii. Zamieszkał w kolonii artystów Monte Merita (w swoim czasie mieszkał tam pisarz Hermann Hesse, teoretyk tańca Laban, psychoterapeutyk Otto Gross, oraz wielu dadaistów i ekspresjonistów).

Zaczął tam pisać swoje sztuki. W pierwszej z nich – zatytułowanej „Oszuści” – łączył nową teorię polityczną z tradycyjnymi formami dramatu. W dalszym ciągu publikował artykuły w wielu pismach anarchistycznych, co ściągnęło na niego uwagę władz niemieckich. Uważano go za jednego z bardziej niebezpiecznych agitatorów anarchistycznych.

W 1908 r. przeniósł się do Monachium i zaczął współtworzyć kabarety. Nie interesował się aż tak bardzo piosenkami kabaretowymi, ale dzięki nim uzyskał duży rozgłos.

W 1911 r. założył czasopismo “Kain” w którym promował idee anarcho-komunizmu. Atakował i ośmieszał w nim państwo niemieckie, zwalczał karę śmierci i cenzurę w teatrze. Miał dar do przepowiadania rozwoju spraw międzynarodowych. Po wybuchu przepowiedzianej przez niego Pierwszej Wojny Światowej zamknięto czasopismo.

Na początku Erich publicznie popierał wojnę, ale już pod koniec 1914 r. wiedział, że się mylił. Stwierdził: „prawdopodobnie przez resztę życia będę musiał nosić ciężar zdrady moich ideałów”. Rzucił się w wir działalności anty-wojennej. Wspierał wybuchające strajki. Strajki rozpowszechniały się coraz bardziej i nabierały bardziej rewolucyjnego charakteru. Wśród represjonowanych i aresztowanych w kwietniu 1918 znalazł się również Erich Muhsam. Uwolniono go w listopadzie.

Po upadku Cesarza i Króla Bawarii, Monachium ogarnęła rewolta. Muhsam, Landauer i Ret Marut (znany później jako pisarz B. Traven) agitowali za ustanowieniem Rad Robotniczych, które dały początek Bawarskiej Republice Rad, która przetrwała tylko tydzień.

Socjaldemokraci byli przerażeni myślą o rewolucji i weszli w sojusz z prawicą. Socjalistyczny premier Noske powołał reakcyjną milicję pod nazwą Freikorps, do której powołano prawicowych wojskowych i studentów, za pomocą której zniszczono Republikę Rad. Gustav Landauer zginął od ciosów zadanych kolbą karabinów milicji.

Muhsamowi udało się uciec, ale został później schwytany i skazany na 15 lat więzienia. W więzieniu Erich napisał wiele wierszy i sztukę pt. „Judasz”. Uwolniono go na mocy amnestii z 1924 r. Pełen zniechęcenia, wrócił do Monachium. Przyłączył się do Anarcho-komunistycznej Federacji Niemiec (FKAD). Znów próbował wydawać “Kaina”, ale po kilku numerach pismo przestało wychodzić. Później zaczął publikować „Fanal” („Pochodnię”), gdzie atakował zarówno komunistów, jak i skrajną prawicę. Jego otwarcie rewolucyjny ton i jego próba powstrzymania rosnącej w siłę prawicy sprawiły, że stał się obiektem nienawiści konserwatystów i nazistów.

Lubił wykorzystywać satyrę, by wyśmiewać nazistów w krótkich opowiadaniach i wierszach. Sam Hitler i Goebbels byli na niego wściekli. Erich domagał się uwolnienia rewolucjonisty Maxa Holza i napisał sztukę w obronie Sacco i Vanzettie’go w 1928 r. („Racje stanu”).

W 1930 r. ukończył swoją ostatnią sztukę „Alle Wetter”, w której wzywał do masowej rewolucji, która według niego była jedynym sposobem, by powstrzymać dojście do władzy radykalnej prawicy.

Kilka godzin po tym, jak Van der Lubbe podpalił Reichstag w lutym 1933 r., Muhsam został aresztowany. Spędził 17 ostatnich miesięcy życia w obozach koncentracyjnych w Sonnenbergu, Brandenburgu i Oranienburgu.

Wyłamano mu zęby kolbami, wypalono mu swastykę na głowie i zmuszono go do wykopania własnego grobu podczas udawanej egzekucji. Jego ciało pokryły rany. Próbowano go zmusić do śpiewania nazistowskiej pieśni o Horst Wesselu. Odmówił, śpiewając zamiast tego Międzynarodówkę. Jak stwierdził Augustyn Souchy – „dzięki jego silnej woli, jego prześladowcom nie udało się go upokorzyć”.

Pomimo tortur, Erich pozostał niepokorny aż do końca. Po długich torturach zmarł w nocy 9 lipca 1934.

SSman wstrzyknął mu śmiertelną substancję i upozorował samobójstwo przez powieszenie.

„Nigdy w życiu nie nauczyłem się
Poddawać się nikomu
Jestem w zamknięciu
Z dala od domu,
Od mojej żony, mojego warsztatu.
Nawet jeśli mnie zabiją,
Nawet jeśli muszę zginąć,
Gdybym się poddał, byłbym kłamcą!
...
Ale jeśli pękną łańcuchy
Będę oddychał pełnią słońca
Będę krzyczał z całych sił – Tyrania!
A ludziom krzyknę – bądźcie wolni!
Porzućcie poddaństwo!
Poddać się – to skłamać!”

Fragment wiersza Ericha Muhsama „Więzień”

Tekst pochodzi z pisma Organise! wydawanego przez brytyjską Federację Anarchistyczną.

Piosenka Ericha Muhsama "Der Revolutzer" w wykonaniu Gregora Hause.