Kino Ludowe
wiatrak, Nie, 2012-07-22 21:42
Historia | Kultura | Publicystyka
Kino Ludowe (le Cinema du peuple) - wolnościowa kooperatywa założona przez CGT przez kilka miesięcy (od 28 października 1913 do sierpnia 1914) było oryginalnym zamysłem propagandy kierowanej przez anarchistów, pierwszym kinem walczącym w historii kina.
Całkowicie zapomniane przez anarchistów, włączając w to jego założycieli, a jedynie znane kilku historykom kina, których przypomniał Sadoul. Artykuły Laurenta Mannoni w przeglądzie Review z 1995 roku oraz Tangui Perrona w piśmie le Movement Social (n.o. 172) z września 1995 roku przyczyniły się do przywrócenia ich pamięci potomnych. Czyż anarchiści początkowo nie odnosili się z dystansem do kina, używanego przez siły policyjne do identyfikacjo uczestników zamieszek w czasie strajków robotniczych?
Jednym z pierwszych, który wykorzystał projekcje filmowe w swojej działalności był anarchista z Marsylii, Gustave Cauvin. Jego kampania przeciwko alkoholizmowi, na rzecz neomaltuzjanizmu i antymilitaryzmu była skrupulatnie nadzorowana przez siły policyjne.
Oto świadectwo Jeana Calandri przypomniane przez Henriego Poultry w "My friend Calandri": "Mój przyjaciel, Gustave Cauvin był oficjalnym wykładowcą, a ja mu dobrowolnie pomagałem w przygotowaniu materiałów do wykładów na temat kina. Moją rolą było przyniesienie materiałów z podmiejskiej stacji kolejowej w pobliżu sali, gdzie obok projektora, znajdowała się wielka acetylenowa butla gazowa do projekcji filmów, ponieważ światło elektryczne nie zastąpiło jeszcze gazu do użytku domowego, a potem zaciskając ręce, kręciłem korbą, by rozwinąć taśmy, podczas gdy Cauvin podawał taśmy. Dokonaliśmy tym samym niemal przewrotu w Paryżu, a potem w Lyonie".
W 1913 roku Paryż miał ponad 200 kinoteatrów i milion widzów rocznie.
Od 15 do 17 sierpnia 1913 roku w "Domu Związkowym" CGT przy ul. Cambronne 18 w Paryżu odbywał się kongres rewolucyjnej Federacji Komunistyczno-Anarchistycznej. 18 sierpnia prefektura policji sporządziła notatkę: "Pod koniec obrad kongresu anarcho-komunistycznego, zapowiedziano utworzenie komitetu, którego celem jest zakupienie kinematografu służącego do wypracowywania anarchistycznej propagandy - tak zwanego Kina Ludowego, dzięki kapitałowi i osobistemu zaangażowaniu w pracę kooperatywy". Oficjalnie zarejestrowano kooperatywę przed notariuszem w dniu 28 października 1913 roku. Punkt 6 statutu Kina Ludowego odsłania jego antypaństwowe zasady: "spółka zabrania jakichkolwiek działań i propagandy wyborczej; pod karą radiacji żadnego z jej członków nie będzie wolno wykorzystać swych tytułów i funkcji w celu zdobycia mandatu wyborców".
"Spółka będzie dążyć do poniesienia poziomu intelektualnego ludności. Pozostanie ona stale w związku z ideami różnych ugrupowań robotniczych, utworzonych w celu prowadzenia walki klas, jak również zniesienia ucisku najmitów poprzez transformację ekonomiczno-społeczną".
Założycielami są prawie wyłącznie anarchiści: Sebastien Faure (twórca pisma le Librertaire), Andre Girard (zarządca les Temps Nouveaux), Pierre Martin (piszący do do le Libertaire), Andre Girard (piszący do les Temps Nouveaux), Laisant Charles Angel (anarchistyczny matematyk), Gustave Cauvin (już wzmiankowany), Robert Guerard (pieśniarz rewolucyjny), Felix Knight (fryzjer), Jane Morand, Henriette Tilly, Emile Rousset, Paul Benoist, Louis Oustry (prawnik), Yves-Marie Bidamant, członek bojowego związku kolejarzy CGT został sekretarzem kooperatywy.
Aktywność Kina Ludowego jest znana szczególnie z artykułów, które zarząd zwykł publikować w gazetach: le Libertere, la Guerra sociale, les Temps Nouveaux, a szczególnie dzienniku CGT Bataille syndicaliste. Oto jedno z publikowanych sprawozdań: "Dysponując kapitałem założycielskim 1000 franków Zgromadzenie Generalne członków kooperatywy Kino Ludowe postanowiło z dniem 17 maja 1914 r. powiększyć kapitał do sumy 30 tysięcy franków, tworzących 600 społecznych udziałów po 50 franków każdy".
Co Kino Ludowe zrobiło ze swym skromnym początkiem i niepozornymi źródłami finansowania? Powstał inauguracyjny dramat filmowy "Nieszczęścia igły" [Miseries de l'aiguille], w którym kobieta trafia w sidła życiowych trudności i zostaje wybawiona dzięki akcji bezpośredniej robotników. W filmie zagrała słynna Musidora.
Potem kręcono film - "Komuna" [La Commune, 18 marca - 28 marca 1871], który odniósł sukces i w końcu marca tego samego roku został wysłany na festiwal filmowy, oraz "Stary Doker" [Vieux Docker] - ofiara wyzyskiwaczy - dwa bardzo gorzkie dramaty, w których, przyglądając się pogmatwanym wątkom na ekranie, można dostrzec bolesną stronę życia dwóch robotników.
Kooperatywa Kino Ludowe sfilmowała pogrzeb Pressense'a w dniu 22 stycznia 1914 roku ("Les obseques du citoyen Francis de Pressence"). To nie kino klasy średniej wysłało swego operatora, by "nakręcił" pogrzeb wielkiego socjalisty, skromnego człowieka (był on prezydentem Ligi Praw Człowieka).
Odkąd je założono, Kino Ludowe wykorzystało 4 895 metrów taśmy pozytywowej (3,5 godzin, nldr), miało swych korespondentów w Belgii, Holandii, w Luksemburgu, we Włoszech, w Ameryce Północnej oraz w Hawanie. Pragnieniem założycieli było uzyskać międzynarodowy zasięg. Do kręcenia gotowy był scenariusz o Francisco Ferrerze, założycielu Escuela Moderna w Barcelonie. To miał być manifest przeciwko religijnej nietolerancji. Biribi chciał też wykorzystać historię afery Aernolt - Rousset do stworzenia dramatu filmowego, w którym: "ludzie pracy zostaną poruszeni widokiem tortur zadanych przez człowieka wywodzącego się z ich klasy..."
Potrzebne były pieniądze. Na samym spotkaniu w dniu 17 maja Zgromadzenie Generalne członków kooperatywy zadecydowało o utworzeniu publicznego "funduszu pożyczkowego" w postaci cegiełek o wartości 5 franków każda, w zamierzeniu miały być refundowane od lipca 1915 roku.
"Rada Reżyserów, zlokalizowana była w budynku przy ulicy Pouchet 67 w 17 dzielnicy Paryża, nazywanych "Domem Związkowców", jednym z największych gmachów CGT. Ściany wewnątrz domu zbudowanego w roku 1909 przez różne stowarzyszenia związkowe pokryto freskami sławiącymi proletariat, autorstwa Julesa Granjouana. Na pierwszym piętrze została wzniesiona widownia mogąca pomieścić 600 widzów. Gustave Cauvin wypożyczył dla Kina swój własny projektor. Co do kamery i operatorów, jedna z nich została sprowadzona z firmy Rapid' Films należącej do Bernarda Natana, która mieściła się przy ulicy Ordener 6 w 18 dzielnicy. Nantan połączył się, w końcu lat 20., z firmą Pathe. Miała ona filie w USA, gdzie wciągnął ją w kłopoty kryzys gospodarczy z 1929 roku. Niedoceniono wówczas Gustava Cauvina, który 30 lat później ze względu na swoje żydowskie pochodzenie został wtrącony do więzienia przez administrację marszałka Petaina, pozostającą na usługach nazistów. Zmarł wkrótce potem w obozie koncentracyjnym.
Operatorowi Natanowi asystował Henri Sirolle, anarchistyczny sekretarz kolejarskiego związku CGT, który brał lekcje, żeby stać się później operatorem Kina Ludowego (w latach 20. został sekretarzem kolejarskiej sekcji CGT SR, a podczas okupacji działał w ruchu oporu). Birdmant otrzymywał ogromną liczbę pieniężnych przekazów pocztowych i na stałe pozostał przy stawce płac 100 franków dla każdego pracownika. Pewien anonim z Włoch wysłał 10 000 franków, Robert Guerard z korzyścią dla Kina Ludowego sprzedał swe pieśni. Do marca 1914 roku wynajem filmów przyniósł dodatkowo zwrot 600 zainwestowanych franków. Spółkę zależną finansowo od Kina Ludowego utworzono w Amiens.
"Jeden z projektów ma się pojawić jako druga część filmu na temat Komuny, ale jego wydanie będzie wstrzymane dotąd, aż Kino Ludowe zapłaci sumę 500 Franków Mr. Natanowi, który wykonał pierwszą część."
Ośmiomiesięczna aktywność tej kooperatywy została przerwana przez wybuch pierwszej wojny światowej co wstrzymało realizację wielu projektów.
Oto jeden z nich, w marcu 1914 roku opublikowany w Bataille syndicaliste:
"Kino ludowe chciałoby nakręcić film na temat przemysłu odzieżowego według wskazówek związku zawodowego "Bataille", chcielibyśmy przedstawić: zarządzenie, rysowanie projektów, drukowanie wyrobów, itd. Tak więc byłoby nim zainteresowanych wiele ludzi, którzy na podstawie lektury codziennej gazety nie są świadomi zasad funkcjonowania przemysłu odzieżowego, ale również i członek związku zawodowego Bataille sam mógłby wyciągnąć korzyść z tej nowoczesnej propagandy kina!"
W sumie kooperatywa wyprodukowała 6 filmów.
A propos filmu pt. "Nieszczęścia igły", Armand Guerra (Jode Maria Estivalis Calvo) uchwycił bardzo interesujący szczegół wśród wielu pięknych scen, znajduje się ujęcie wnętrze paryskiej drukarni wykonane przez założycieli Kina Ludowego. Premiery budziły wielkie emocje, Armand Guerra tak wspomninał premierę swego filmu "La Commune" w dniu 18 marca 1914 roku, w pałacu Palais des Fetes przy ulicy Saint - Martin:
"Przestronna sala jest zapełniona. Ponad 2000 osób bierze udział w uroczystości (..) Wśród uczetników, znajduje się prawdziwy legion starych kombatantów Komuny, którzy do śmierci zachowali rewolucyjną zawziętość, mimo swego sędziwego wieku, pozostało w nich coś z uczestników walk ba barykadach. Starzy komunardzi zajmują siedzenia w pierwszych rzędach sali, wszystkie grupy, ze swymi białymi głowami, naznaczeni bruzdami zmarszczek nieubłaganej starości. Ich nazwiska są wymienione przez widzów i krążą z ust do ust i kiedy pierwsza salwa oklasków rozległa się w sali, ci bohaterowie rewolucji są naprawdę wzruszeni, wyrażają swą wdzięczność oczyma pełnymi łez. Pociechą dla nich jest dowód, że jeszcze dzisiaj lud paryski pamięta o tych, którzy walczyli za wolność... Czy jednak ci sami ludzie, którzy teraz podziwiają weteranów będą zdolni do tego, żeby ich naśladować?"
Guerra w latach 1936-37 pracował w Hiszpanii kręcąc filmy dla CNT. Zmarł na emigracji w Paryżu wiosną 1939 roku.
Wśród filmów zaprezentowanych w Filmotece Francuskiej znajduje się też taki, który pokazano teraz pierwszy raz na świecie. Chodzi o krótkie, nieme zdjęcia nakręcone podczas kongresu CNT w 1931 roku w Madrycie. Można na nich rozpoznać Rudolfa Rockera, Augustina Souchy, Valeriano Orbona Fernandeza, Diego Abada de Santillan, Alberta De Jong, Alberta Jensena... Prawdziwa perełka!
Źródła: le Monde Libertaire (no. 1251) i książka "Anarchosyndykalizm, strajki powstania, rewolucje 1892-1990"
