Piotr Kropotkin

Piotr Aleksiejewicz Kropotkin, (ur. 9 grudnia 1842 w Moskwie, zm. 8 lutego 1921 roku w Dmitrowie) – rosyjski uczony i rewolucjonista, z racji arystokratycznego pochodzenia i znaczenia dla ruchu anarchistycznego przełomu wieków zwany anarchistycznym księciem.

Piotr Kropotkin urodził się w książęcej rodzinie. Jego ojciec, związany z dworem carskim i będący generałem w carskiej armii, wiązał duże nadzieje z karierą wojskową syna. Piotr został oddany do elitarnego Korpusu Paziów w Petersburgu, w którym miano przygotować go do pełnienia najwyższych państwowych stanowisk. Piotr szybko jednak odnalazł się bardziej w samodzielnych studiach przedmiotów ścisłych. Pragnął rozpocząć studia uniwersyteckie, jego ojciec był temu jednak zdecydowanie przeciwny. Ostatecznie po skończeniu szkoły - zamiast w gwardii - zaczął pracę na posterunku w Irkucku.
W ciągu pięciu lat spędzonych na Syberii coraz bardziej oddalił się od roli wojskowego. Jednym z bezpośrednich bodźców ku ostatecznemu zerwaniu z tą rolą było krwawe stłumienie powstania polskich zesłańców, którzy chcieli przedostać się do Chin w 1866 roku (Powstanie zabajkalskie). Przede wszystkim Kropotkin coraz bardziej oddawał się badaniom geograficznym i biologicznym. Odbył szereg wypraw - np. spłynął Amurem z tratwą mającą dowieźć żywność dla północnych kolonii rosyjskich, objął dowództwo nad karawaną handlową do Mandżurii. Dotarł do najodleglejszych syberyjskich zakątków. Owoce czynionych przy tych okazji badań szybko przyniosły mu sławę w świecie geograficznym.

Po powrocie do Petersburga w 1867 roku został sekretarzem Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. W ciągu następnych lat oddał się całkowicie badaniom geograficznym, uczestniczył m.in. w wyprawie glacjologicznej w Finlandii. Kiedy w 1871 umarł jego ojciec, mający ogromny wpływ na życie Piotra, ten zrezygnował z kariery naukowej i zaangażował się w ruch rewolucyjny, który już od czasu pobytu na Syberii coraz silniej go pociągał.

W 1872 roku wyjechał do Szwajcarii, gdzie jego poglądy polityczne uległy krystalizacji. Po powrocie zaangażował się w petersburski ruch, nazywany wówczas w Rosji ruchem nihilistycznym. Nihiliści spotykali się w kółkach, dyskutując zarówno o polityce, społeczeństwie, jak i o literaturze, badaniach naukowych, organizowali wykłady i korepetycje. W 1874 roku Piotr został aresztowany i osadzony w Twierdzy Pietropawłowskiej w celi izolacyjnej. Po dwóch latach udało mu się jednak zbiec i wyjechać do Anglii. W ciągu najbliższych lat podróżował po Europie, nawiązując wiele kontaktów i współpracując z takimi organizacjami jak I Międzynarodówka i Federacja Jurajska. W międzyczasie rozpoczął wydawanie pisma La Revolte, które z czasem stało się najbardziej znanym tytułem anarchistycznym.

W 1883 roku podczas pobytu we Francji - mimo międzynarodowych protestów - Kropotkin został uwięziony. Po zwolnieniu - w 1886 roku przeniósł się do Anglii, gdzie - mimo licznych chorób, nabytych w ciągu pobytu w więzieniu - prowadził działalność naukową i rewolucyjną. W tym czasie napisał większość ze swoich książek poświęconych tematyce społecznej.
Od 1901 roku coraz bardziej angażował się w sprawy rosyjskie, m.in. współtworzył pismo Chleb i wola.

W 1914 roku Kropotkin poparł I wojnę światową i wezwał wszystkie kraje do ruszenia przeciwko Niemcom. Dla wielu osób, dla których Kropotkin stanowił do tamtej pory intelektualny i moralny autorytet, taka postawa wywołała szok. Spotkała się z powszechną krytyką jego przyjaciół i spowodowała odwrócenie się od Kropotkina wielu współpracowników.

W 1917 roku Kropotkin wrócił do Rosji. Początkowo zyskał atencję i poważanie ze strony nowych władz, jednak po ostatecznym dojściu do władzy bolszewików odsunął się w cień, tym bardziej, że jego zdrowie było już znacznie nadwątlone. W tym czasie otrzymał jeszcze parę propozycji pracy ze strony zachodnioeuropejskich uniwersytetów, zdrowie nie pozwoliło mu jednak przyjąć żadnej z nich.

Kropotkin umarł w 1921 roku. Bliscy zmarłego odmówili przyjęcia ofiarowanego przez Lenina pogrzebu na koszt państwa i pochówku w murze kremlowskim. W wyniku protestów bolszewicy wypuścili na czas pogrzebu więzionych anarchistów. Pogrzeb zgromadził 100 tysięcy osób, stał się też po części demonstracją polityczną. Jego uczestnicy nieśli m.in. transparenty Anarchiści proszą o zwolnienie z kazamatów socjalizmu. Wielu badaczy wskazywało, że była to ostatnia w historii Związku Radzieckiego duża demonstracja.

Teksty Kropotkina:

- Kropotkin do Lenina: Słowo "socjalizm" stanie się przekleństwem

Między innymi z tego, że pokazuje czym anarchistyczna, wolnościowa taktyka różniła się wówczas w Rosji, ale i gdziekolwiek i kiedykolwiek indziej od podejścia lewicowo-autorytarnego - od dołu do góry, budowa wynikająca z konkretnych potrzeb, zatopiona w codziennym życiu, a nie dekretowana zza moskiewskiego, czy innego biurka. Może nie odpowiadająca jota w jotę ideologicznym konstrukcjom "jak powinno wyglądać życie po rewolucji", ale za to rokująca więcej nadziei na powodzenie. Czytaj dalej

- Syndykalizm i anarchizm

Ludzie ze wszystkich stron wciąż zadają nam pytania: co to jest syndykalizm i jak on się ma do anarchizmu? Dołożymy tu starań, by na te pytania znaleźć odpowiedzi. Czytaj dalej

- Etyka Solidarności

Słabe postępy systemów etycznych, które powstały w ciągu ostatnich stu lat, wykazują, że człowieka nie może zadowolić samo tylko przyrodniczo-naukowe objaśnienie pochodzenia uczucia moralnego. Człowiek wymaga usprawiedliwienia tego uczucia. Czytaj dalej

- Pragnienie zbytku

Człowiek nie jest wszakże istotą, którą sprawy jedzenia, picia i znalezienia schroniska, mogłyby w zupełności zadowolić. Gdy zaspokoi swe potrzeby materialne z niemniejszą siłą budzą się w jego duszy pragnienia, którym można by dać miano artystycznych. Ilu ludzi, tyle pragnień. W miarę rozwoju cywilizacji i indywidualności ludzkiej – pragnienia te coraz bardziej się różnicują. Czytaj dalej

- Zarzuty wobec anarchokomunizmu

Rozpatrzmy teraz główne zarzuty przeciw komunizmowi. Większość ich, oczywiście, ma swe źródło w zwykłym nieporozumieniu; ale niektóre poruszają nader doniosłe kwestie i zasługują niewątpliwie na uwagę. Czytaj dalej