Międzynarodowe Stowarzyszenie Pracowników – rys historyczny

Międzynarodowe Stowarzyszenie Pracowników (International Workers' Association – IWA, w jęz. hiszpańskim: AIT - Asociación Internacional de los Trabajadores), to międzynarodowa federacja anarcho-syndykalistyczna zrzeszająca organizacje pracownicze i związki zawodowe w wielu krajach. IWA powstała na kongresie założycielskim w 1922 r. w Berlinie.

Pośród sygnatariuszy znalazły się grupy z Argentyny, Chile, Niemiec, Holandii, Włoch, Meksyku, Norwegii, Portugalii i Szwecji. Największa organizacja anarchosyndykalistyczna - Confederacion Nacional del Trabajo (CNT) z Hiszpanii nie mogła przysłać swoich delegatów ze względu na to, że toczyła zażartą walkę z dyktaturą Primo de Riviery. W późniejszym czasie CNT przystąpiło do IWA na zjeździe w Saragossie w 1923 roku.

Już w pierwszym roku istnienia, w IWA zrzeszone były miliony pracowników.

Program IWA zakładał ustrój oparty na autonomicznych komunach i sfederowanych radach na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i globalnym. Samorządne organizacje miały na celu stworzenie podstaw samorządnego społeczeństwa opartego o racjonalne wykorzystanie zasobów i pomoc wzajemną.

Kongres berliński przyjął nazwę Interenational Workmen’s Association, później zmienioną na International Workers Association. Przyjęto również "Zasady, Cele i Statuty", które były podłożem zasad rewolucyjnego syndykalizmu. "Zasady..." przez dziesiątki lat były jedynie w minimalnym stopniu zmieniane, tak więc do dzisiaj stanowią fundament dla działań IWA.

W latach dwudziestych IWA rozwijało się bardzo dynamicznie i coraz więcej organizacji przyłączało się bądź nawiązywało kontakt z międzynarodowym sekretariatem IWA. Organizację anarchosyndykalistów i syndykalistów powstawały w Urugwaju, Bułgarii, Polsce, Japonii, Australii, Południowej Afryce, Paragwaju, Północnej Afryce i wszędzie tam gdzie rozwijał się przemysł.

USI we Włoszech było w 1920 roku jedną z największych organizacji syndykalistycznych na świecie, lecz z dojściem do władzy Mussoliniego i faszystów stało się również jedną z pierwszych organizacji zmuszonych do zejścia do podziemia i praktycznie zaprzestania działalności. FAUD w Niemczech, NSV w Holandii, CGT w Portugalii, CDSR we Francji i wiele innych organizacji w Europie i Ameryce Płd. nie było w stanie przetrwać faszystowskiej ofensywy w latach trzydziestych i czterdziestych.

W czasie wybuchu hiszpańskiej rewolucji i wojny domowej w 1936 roku, niewiele organizacji było w stanie pomóc CNT ze względu na walkę o przetrwanie, jaką same musiały prowadzić. Ostatni przedwojenny kongres IWA odbył się w Paryżu w 1938 roku. Na tym zjeździe miał być przyjęty do IWA Związek Związków Zawodowych z Polski liczący 130 tys. członków – co jednak nie doszło do skutku.

Wraz z wybuchem II Wojny Światowej i okupacją faszystowską większej części Europy, ruch związkowy znalazł się poza prawem. Wszystkie organizacje robotnicze zostały zdelegalizowane a wielu robotniczych działaczy trafiło do obozów koncentracyjnych. Przeprowadzono ok. tysiąca procesów przeciwko członkom FAUD w Niemczech. Wydawca organu FAUD "Der Syndikalist", Gerhard Wartenberg został zamordowany w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Karl Windhoff, delegat na zjazd IWA w Madrycie w 1931, został doprowadzony do choroby psychicznej a następnie stracony w nazistowskim obozie śmierci.

W Polsce, robotnicy skupieni w ZZZ podjęli walkę przeciwko nazistom, tak jak uczynił to Związek Syndykalistów Polskich w 1944 r., który wydawał podziemną gazetę "Syndykalista". Wielu działaczy syndykalistycznych zginęło w Powstaniu Warszawskim, w którym brali udział jako zorganizowana formacja.

W Hiszpanii po zwycięstwie Franco, CNT musiało zejść do podziemia. Tylko niewielu bojownikom CNT udało się wydostać za granicę. Wielu wolało wybrać śmierć niż poddanie się faszystom. Część z uciekinierów trafiła do Francji, gdzie wkrótce zasiliła francuski ruch oporu. Jedna z małych grup uciekinierów trafiła do Rosji, gdzie brała udział w obronie Leningradu przed niemieckimi czołgami zimą 1941 roku. Większość członków CNT wzięła aktywny udział w formowaniu hiszpańskiego podziemia.

Pod koniec II Wojny Światowej ruch syndykalistyczny i IWA były praktycznie całkowicie zniszczone. Po wojnie CNT funkcjonowało jako organizacja na wygnaniu, choć wielu anarchosyndykalistów prowadziło walkę z dyktaturą Franco aż do jego śmierci w 1975 roku. Wielu z nich zginęło z rąk faszystowskich bojówek lub w wyniku okrutnych tortur w więzieniach.

W maju 1951 roku IWA przeprowadziła pierwszy po wojnie kongres w Tuluzie we Francji. IWA była znacznie mniejszą organizacją niż przed wojną. Tak czy inaczej na kongresie pojawiło się wielu delegatów organizacji z różnych stron świata: ALC (Kuba), FFS (Niemcy), USI (Włochy), NSV (Holandia), CNTF (Francja), SAC (Szwecja), FORA (Argentyna), SWF (Wlk. Brytania), NSF (Norwegia), FSD (Dania), BHS (Austria), CNTB (Bułgaria na wygnaniu), CNT i FIJL (Hiszpania) również FORU z Urugwaju przysłała list poparcia, a delegaci CGT z Portugalii dojechali później. Jednak warunki dla reaktywowania ruchu anarchosyndykalistycznego nie były sprzyjające.

W latach 50-tych IWA kontynuowała swoją walkę, lecz niestety doszło do wielu nieporozumień co do tego jakie zająć stanowisko wobec nowego porządku ekonomicznego - spowodowało to podział ruchu. Pod koniec lat 50-tych z IWA wystąpiła szwedzka organizacja SAC, która zbliżyła się do reformistycznych oficjalnych związków zawodowych.

Lata 60-te były okresem najniższej aktywności IWA, wszystkie sekcje poświęciły się jedynie działalności propagandowej, wielu aktywistów w Hiszpanii działało w istniejących tam strukturach związkowych krzewiąc idee anarchosyndykalizmu. Duńskie NSV rozpadło się, lecz wkrótce pojawiła się nowa organizacja OVB, licząca 13 tys. członków, którzy niestety nie chcieli wstąpić do IWA. Przeprowadzono szereg kongresów IWA w Montpellier w 1971, w Paryżu w 1976 i 1979 lecz dopiero na początku lat 80-tych nastąpił rozkwit organizacji.

Po śmierci Franco, CNT w Hiszpanii odżyło. Dosłownie z dnia na dzień liczba bojowników CNT wzrosła z kilkuset do ponad 150 tys. Nie było to dziełem przypadku, lecz wieloletniej mozolnej pracy działaczy CNT i FIJL (anarchistyczna młodzieżówka). Tak gwałtowny rozwój organizacji ucieszył działaczy CNT i IWA, natomiast przeraził nie tylko hiszpańskie państwo, kościół i pracodawców, ale również socjaldemokratów z UGT.

Po 5-tym kongresie CNT w Madrycie w 1979 roku, doszło do próby wyeliminowania anarchosyndykalistów z organizacji, pojawiły się sugestie, że ruch robotniczy nie jest w stanie skutecznie działać bez współpracy z Międzynarodówką Chrześcijańsko - Demokratycznych Związków Zawodowych, jak również, że organizacja powinna działać w granicach prawa. Wielu spośród tych, którzy trafili do organizacji nie było anarchosyndykalistami.

Przed kolejnym kongresem w 1983 roku powstało więc "alternatywne" CNT. Jednak niezależnie od wewnętrznej walki w szeregach hiszpańskiego CNT, sekcje IWA zaczęły się rozwijać. Francuska sekcja również znana jako CNT, znów stała się aktywnym związkiem zawodowym. Podobnie USI we Włoszech powróciło na arenę walki robotniczej. Japońska sekcja IWA, która później zmieniła nazwę na Workers Solidarity Movement rozpoczęła aktywną działalność w środowiskach robotniczych.

W 1984 roku w Madrycie odbył się 17-ty kongres IWA, na którym, po raz pierwszy od trzech dekad, spotkali się delegaci trzech związków zawodowych. Rozwinęły się również sekcje propagandowe. CNT-AIT Hiszpania, francuskie CNT, włoskie USI stworzyły sekcje związków zawodowych. Brytyjskie DAM, ASF ze Szwecji, ASO z Danii, norweskie NSF, zachodnioniemieckie FAU, bułgarskie CNT (na wygnaniu), LWG z USA, WSM z Japonii, FORA z Argentyny i wenezuelskie FORVE stworzyły sekcje propagandowe.

W ostatnim czasie, organizacje zrzeszone w IWA angażowały się w kampanie wsparcia dla zwolnionych związkowców z sieci supermarketów Mercadona, pracowników Frape-Behr w Barcelonie zagrożonych zwolnieniami, strajkujących sprzątaczy metra w Madrycie, zwolnionego związkowca w Lionbridge Polska oraz dla zwolnionych pracowników Starbucks.

Ostatni, 23 zjazd IWA, odbył się w Manchesterze w grudniu 2006 r. Kolejny, odbędzie się w Porto Alegre w Brazylii w 2008 r.

Obecnie istniejące sekcje Międzynarodowego Stowarzyszenia Pracowników:

Europa zachodnia

• AIT-Portugal
• Confederación Nacional del Trabajo (CNT-E, Hiszpania)
• Confédération nationale du travail (CNT-AIT, Francja)
• Freie Arbeiterinnen- und Arbeiter-Union (FAU, Niemcy)
• Norsk Syndikalistisk Forbund - Internasjonale Arbeider Assosiasjon (NSF-IAA, Norwegia)
• Solidarity Federation (SolFed, Wielka Brytania)
• Unione Sindacale Italiana (USI or USI-AIT, Włochy)

Europa Wschodnia

• Anarho-sindikalisticka inicijativa (ASI-MUR, Serbia)
• Anarho-sindikalistička konfederacija Solidarnost (AKS, Bośnia Hecegowina)
• Konfederacja Rewolucjonnych Anarcho-Syndykalistow (KRAS, Rosja)
• Federace anarchistických skupin (FSA, Czechy)
• Priama Akcia (Słowacja)

Ameryka Łacińska

• Brazilian Working Confederation (FORGS-COB, Brazylia)
• Federacion Obrera Regional Argentina (FORA, Argentyna)
• Amigos de la AIT (Colombia) - Friend of the IWA
• Germinal (Chile) - Friend of the IWA

Afryka

• Awareness League - IWA (Nigeria)

Australia

• Anarcho-Syndicalist Federation (Australia) - Friend of the IWA