Warszawa: Spotkanie Alienacja jako zjawisko społeczne

Spotkanie w ramach Klubu Dyskusyjnego LA cykl "Oblicza pracy"
26 lutego (sobota) o godz. 16:30
Centrum Społeczne Młodych Socjalistów
Warszawa Śródmieście, ul. Hoża 5/7 lok. 81

Krytyka kapitalistycznych stosunków społecznych najczęściej zajmuje się ekonomicznym aspektem tych relacji: nierównościami dochodowymi, wyzyskiem, biedą etc. Kapitalistyczna rzeczywistość może być jednak krytykowana także i z bardziej ogólnego punktu widzenia: relacji człowieka do efektów jego twórczej działalności (rozumianych szeroko, także np. jako instytucje społeczne, proces produkcji). W takim ujęciu, kapitalizm jest systemem w którym nie tylko znaczna część społeczeństwa pozbawiona jest ekonomicznych korzyści z rozwoju gospodarczego, ale także nie ma wpływu na organizację procesu produkcji, zasady podziału dóbr, czy ład polityczny.

Dobrym punktem wyjścia do tej ogólniejszej krytyki kapitalizmu jest pojęcie alienacji, zaproponowane przez Karola Marksa. Definiując je, Adam Schaff pisze, że alienacją są „stosunki pomiędzy człowiekiem a różnorakimi jego tworami, które polegają na tym że:

człowiek tworzy dane rzeczy, idee, instytucje itp. z myślą o zaspokojeniu pewnych potrzeb społecznych i zmierzając do osiągnięcia w tym zakresie określonych celów;

owe różnorakie twory człowieka funkcjonują jednak w określonym mechanizmie społecznym, poddane działaniu praw rządzących tym mechanizmem, nieraz w sposób przez człowieka niezamierzony, a ich autonomia funkcjonowania w stosunku do celów wyznaczonych przez ich twórcę staje się elementem żywiołowości rozwoju społecznego;

tym samym twory człowieka przekształcają się w ramach stosunku alienacji w siłę obcą człowiekowi, przeciwstawiającą się jego woli, przekreślającą jego plany, zagrażającą nawet jego istnieniu i dominującą nad nim.”

Wyżej zarysowana krytyka kapitalizmu jest często atakowana przez zwolenników liberalizmu, którzy wskazują, że od czasów Marksa nastąpiły znaczące zmiany w stosunkach pracy, które podważyły sensowność wielu zarzutów opartych na teorii alienacji: proces produkcji został poddany demokratyzacji poprzez uznanie przez pracodawców i państwo niektórych form samorządności pracowniczej, sam proces produkcji uległ przemianom i obecnie wymaga kreatywności i aktywności od wszystkich jego uczestników. Zmiany gospodarki kapitalistycznej będą więc dla nas punktem wyjścia do zastanowienia się nad aktualnością pojęcia alienacji i przydatnością tej teorii w krytyce społecznej.

W szczególności, zastanowimy się:

* Czy we współczesnej gospodarce kapitalistycznej pracownicy nie są już wyłącznie „dodatkiem do taśmy produkcyjnej”?
* Czy – będąc pracownikami – mamy realny wpływ na to jak organizowane są procesy produkcji i działalności usługowej?
* Czy współczesne kultura i instytucje publiczne dają nam możliwość aktywnej partycypacji i wpływania na kształt społeczeństwa w którym żyjemy?

Punktem wyjścia do dyskusji będzie omówienie teorii alienacji na podstawie książki Adama Schaffa „Alienacja jako zjawisko społeczne”.

Zalecana lektura:

Adam Schaff, Alienacja jako zjawisko społeczne, Książka i Wiedza, Warszawa 1991, Rozdział I „Marksizm a teoria alienacji”, Podrozdział „Aparat pojęciowy Marksowskiej teorii alienacji” s. 51-80

Definicja alienacji (marxists.org)

Dodatkowo – wybór teksów na temat alienacji z archiwum marxists.org

Zapowiedzi kolejnych spotkań: http://la.org.pl/klub/?page_id=40

Zapraszamy na i do dyskusji!